Producten die we gebruiken worden steeds slimmer, genereren bergen data en zijn steeds vaker met internet en met elkaar verbondenen vormen intelligent ecosystems. Vaak wordt die data achteraf gebruikt om te evalueren wat mensen van het product vinden. Vreemd, vinden TU/e-promovendi Janne van Kollenburg en Sander Bogers. “Wij zeggen juist: data is zo’n belangrijk onderdeel geworden van een ontwerp, dat je moet beginnen met ontwerpen vanuit de data die een product verzamelt.”

Dubbelpromotie

Dat de twee onderzoekers een gezamenlijk proefschrift zouden schrijven, was niet het oorspronkelijke plan. Ruim vier jaar geleden startten ze elk met een eigen onderzoeksvraag, maar al gauw bleek dat hun werk elkaar versterkte en nog wat later zelfs onmogelijk los van elkaar te vertellen. Nu ligt er een dik werk op tafel met twee namen op de kaft. Net op tijd; de TU/e besloot recent duo-promoties af te schaffen.

Maar de bijzonderheid zit toch echt de nieuwe ontwerpmethode, benadrukt Bogers: “Nu bedenkt een ontwerper vaak vanaf papier - een lijst met sensoren en wat ze moeten doen, daarna een eerste schets. Maar in de praktijk zie je dat data dan over- of juist onderschat worden, en mis je unieke waardevolle patronen. Data-enabled design, de methode die wij ontwikkelden, beschouwt data als een wezenlijk onderdeel van het ontwerp en het ontwerpproces.” “Daarbij gebruiken we de uniekheid van het individu in plaats van een gemeenschappelijke factor en kijken we met een nieuwe bril naar data”, legt Van Kollenburg verder uit. “Om geïnspireerd te raken en onderweg het ontwerp aan te passen, niet zo zeer om te evalueren. Zo kan een product over tijd groeien en evolueren in een zelflerend systeem dat hier en daar input krijgt van een ontwerper.”

Slimme babyfles

In samenwerking met Philips werkten van Kollenburg en Bogers hun methode verder uit met verschillende voorbeelden waarbij data centraal stond in het ontwerp.

Zo ook bij de Slimme Babyfles, die zeer binnenkort op de markt zal komen, vertelt Van Kollenburg enthousiast. “De afneembare hoes, die om een babyfles past, houdt onder meer nauwkeurig bij hoe lang, wanneer en bij welke temperatuur een baby drinkt. Een bijbehorende app kan ook borstvoeding- en kolfsessies bijhouden. We zien bijvoorbeeld verschillen in melk-temperatuur en drinkgedrag tussen vader en moeder en kunnen gerichte tips geven. Een bewegingssensor in de fles laat zien dat flessen worden meegenomen in de auto, en een volgende voeding in een heel andere setting gegeven wordt in plaats van thuis op de kinderkamer. Zulke persoonlijke voorbeelden geven richting aan een ontwerp. Hoe kun je voedingen optimaliseren en ouders meer duidelijkheid bieden? Hoe kun je hen helpen met het weglaten van een voeding of ’s nachts wat beter laten slapen?” Bogers, lachend: “Ouders grijpen alles aan om extra slaap te krijgen.”

Privacy

Ook inbreuk op hun privacy? “Al vrij snel in de testperiode raakten ouders sterk geïnteresseerd in de verzamelde data en gingen zelf meedenken wat zo’n ontwerp voor hen kon betekenen en waar het rekening mee moest houden, zoals privacy. Voor ons het begin van een vervolgproject, waarin we het systeem ervaarbaar maakten. De eventuele privacy-gevoeligheid wordt zo in een andere context geplaatst, ouders krijgen er iets waardevols voor terug en dat maakt het gesprek over privacy meer genuanceerd. We hebben geleerd dat je zorgvuldig moet afwegen welke data relevant is en hoe je die vervolgens weergeeft. Steek aandacht in het creëren van een dialoog tussen gebruiker en ontwerp en laat vooral veel openheid bij de gebruiker.”

Hun wetenschappelijke en tegelijkertijd praktische ontwerpmethode wordt vanuit diverse hoeken - “Heel breed, designstrategen van CocaCola tot die van Schiphol zijn enthousiast” - als verfrissend bestempeld. Ondertussen leidde het werk van Van Kollenburg en Bogers al tot een nieuw Data-enabled Design Team binnen Philips.

Mastercursus

Ook starten ze binnenkort een mastercursus om een nieuwe generatie ID’ers op te leiden die niet bang is om data als nieuw ontwerpmateriaal te zien. Zelf blijven ze voorlopig werkzaam bij Philips in datzelfde nieuwe team; er zijn nog genoeg plannen die uitgewerkt moeten worden. Maar eerst is er straks tijd om te feesten. En ook dat gaan ze, na vier jaar samenwerken, gewoon gezellig samen doen.