- Onderzoek
- 01/04/2019
Kunstmatige baarmoeder: droom of nachtmerrie?
Binnen enkele jaren zal het mogelijk zijn een te vroeg geboren baby verder te laten rijpen in een kunstmatige baarmoeder, zegt gynaecoloog Guid Oei. Het is bij het symposium dat TU/e Center for Humans & Technology - in samenwerking met Next Nature Network - hield op 29 maart dan ook niet de vraag of het kan, maar of we dit willen. Een ethicus, een journalist en de designer laten ook hun licht over de aandachttrekkende baarmoeders schijnen.
Vijf grote rode ballonnen hangen in de Blauwe Zaal. Ze zijn ontworpen door Hendrik-Jan Grievink, in nauwe samenwerking met het team van gynaecoloog Guid Oei. Het is niet de bedoeling dat déze kunstwerken de extreem vroeggeboren baby’s zullen koesteren. Het lijkt aannemelijk, met de aansluitingen voor de navelstreng, de mogelijke toevoer van nagebootst vruchtwater en de elektronica die hartslag en bewegingen van de moeder kunnen weergeven. Maar de bollen dienen voorlopig als aandachtstrekker. Laat de discussie beginnen, vinden Oei en Grievink.
Dat is journalist Larissa Pans van harte met hen eens. Zij schreef het boek ‘Onbeperkt Vruchtbaar’ en vertelt over de onvoorziene gevolgen van IVF-behandelingen die sinds de jaren zeventig de wereld op zijn kop hebben gezet. “De huidige internationale vruchtbaarheidsindustrie zie ik als een spin-off van de ontdekking van IVF.”
In 1978 werd de eerste IVF-baby geboren in Bristol, Louise Brown. Pans sprak voor haar boek 'Onbeperkt Vruchtbaar' met gynaecologen Bert Alberda en Gerard Zeilmaker die in het Rotterdams Dijkzicht-ziekenhuis destijds ook probeerden een bevruchting buiten het lichaam te laten plaatsvinden. Twee jaar na de geboorte van Louise Brown kregen zij toestemming om embryo’s terug te plaatsen bij de vrouwen van wie de eicel was bevrucht. In 1983 werd de eerste Nederlandse IVF-baby geboren, nu zijn er wereldwijd acht miljoen IVF-babies.
Tupperware
“Behalve een vruchtbaarheidsindustrie, zie ik zelfs vruchtbaarheidstoerisme”, zegt Pans. “In Amerika worden egg-freezing parties gehouden. Er is handel in eieren en sperma, elk land heeft zijn eigen regels. Nederlandse vrouwen vliegen naar Cyprus of Spanje voor een anonieme eicel. Is moederschap een recht dat je kunt claimen?”
De journalist vertelt over haar eigen eye-opener. “Ik begreep de feministische visie, dat het goed is dat vrouwen zelf macht krijgen over vruchtbaarheid. Maar ik sprak met een vrouw die deel is van een drieling van een anonieme donor. Zij is boos en voelt zich een B-kind, want ze ontdekte dat ze uit een sperma-cocktail komt, van verschillende mannen. Er zijn dus ook verliezers: de kinderen met identiteitsvragen.”
Guid Oei is gynaecoloog in Máxima Medisch Centrum en redt vroeggeboren kinderen. Hij vertelt over de problemen die te vroeg geboren baby’s hebben (de lucht beschadigt hun longblaasjes) en over de maatschappelijke zorgen (enorme medische kosten en slechts vijftig procent kans op overleven). Het is zijn droom om kunstmatige baarmoeders te kunnen gebruiken, “niet in het lab, maar in de kraamsuites”. Oei verwacht dat het binnen enkele jaren al zo ver kan zijn. “In Japan is al een lammetje geboren dat weken in een - doorzichtige - kunstmatige baarmoeder groeide.”
Lees verder onder de video.
Vragen, vragen, vragen
“Een lammetje in een zak ziet er toch uit als een nachtmerrie?”, steekt discussieleider Koert van Mensvoort van wal. Het publiek heeft nog wel meer vragen. Een kind wordt met deze techniek twee keer geboren - wat is de verjaardag? Krijgt de baby een band met de moeder? Wat doet het psychologisch met de moeder? Zijn er lichamelijke gevolgen? Hoe zit het met melkproductie? Hoe is de vergelijking met adoptie? Oei heeft er nog geen antwoorden op. “Er is follow-up nodig", zegt hij, “maar dit is een betere oplossing dan een couveuse.”
Bezoeker Sylvie Kars maakt aantekeningen van de vragen. Ze is voorlichter bij Freya, een vereniging voor ouders met vruchtbaarheidsproblemen. “Ik vind het machtig interessant om de mogelijkheid van een kunstmatige baarmoeder te zien. Ik verwachtte science-fiction-taferelen, maar hier pas realiseer ik me dat het op dit moment een oplossing kan zijn voor vroeggeboorten. Dat maakt het minder bizar. En we moeten praten over de mogelijkheden van techniek. Daar kun je niet omheen.”
Abortus
Wanneer Lily Frank uit de groep Philosophy and ethics (TU/e-faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences) spreekt, worden de vragen nog complexer. Zij vraagt zich af of ectogenesis (een foetus ontwikkelt zich buiten een lichaam) een einde zal maken aan de abortusdiscussie. Daar volgen andere vragen op, van haar en van het publiek. Heeft een foetus recht op leven? Is het beëindigen van het leven van de foetus in de kunstmatige baarmoeder hetzelfde als abortus? Wie beslist? De moeder, de vader, de arts? Is een foetus het bezit van ouders en hebben zij het recht dat te vernietigen? Heeft een vrouw het recht om níet een biologische moeder te worden?
Wat begon met de toekomstdroom over kunstmatige baarmoeders, eindigt deze middag met gedachten over contracten voor moeders die hun kind liever in zo’n baarmoeder afstaan dan houden. Koert van Mensvoort sluit af met de vraag of de sprekers zelf iets hebben geleerd. Allen zien nu meer nuance dan bij aanvang van het congres. De boodschap is volgens Van Mensvoort duidelijk: “Wees niet naïef over negatieve neveneffecten. Discuseer! En doe dat vooraf, en niet achteraf zoals bij IVF.”
Discussie