Het is een van de beloftes uit het regeerakkoord: de bekostiging in het hoger onderwijs gaat op de schop. Maar het blijkt helemaal niet zo eenvoudig om een alternatief voor het huidige systeem te verzinnen, schrijft minister Van Engelshoven in een brief aan de Tweede Kamer.

Want wat er ook gebeurt, benadrukt ze, er mag geen extra geld bij. De taart mag anders verdeeld worden, maar hij wordt niet groter. Ook het budget van onderzoeksfinancier NWO blijft wat het nu is.

Techniek

Er zijn knelpunten te over. De technische opleidingen kampen bijvoorbeeld met een toestroom van extra studenten en komen naar eigen zeggen met hun dure opleidingen in de financiële problemen. Dat was een van de aanleidingen voor de aangekondigde herziening. Zo kondigde collegevoorzitter Jan Mengelers bij het begin van het nieuwe studiejaar aan dat de TU/e jaarlijks vijftig miljoen euro extra nodig heeft om de toenemende instroom goed te kunnen opvangen en de kwaliteit van het onderwijs te kunnen garanderen.

Maar er zijn meer problemen. De overheid betaalt bijvoorbeeld maar vier jaar voor een student. Als die een jaar ergens studeert en dan naar een andere universiteit of hogeschool overstapt, dan krijgt die nieuwe onderwijsinstelling voor zo’n ‘tweedekansstudent’ een jaar minder bekostiging.

Ook de ‘matching’ is een pijnpunt: als universiteiten en hogescholen een onderzoeksbeurs winnen, moeten ze vaak zelf geld bijleggen, dus succes kent een financiële keerzijde en kan tot plotselinge tekorten leiden elders op hun begroting.

Het ligt dus complex. Het oplossen van het ene knelpunt kan het andere erger maken, waarschuwt Van Engelshoven alvast op grond van een rapport dat het Twentse onderzoeksbureau CHEPS voor haar heeft geschreven. Zo zouden de onderwijsinstellingen graag genoeg geld krijgen voor een plotselinge toename van studenten, maar ze willen ook een stabielere bekostiging. Dat kan niet allebei tegelijk.

Commissie Van Rijn

De commissie die de minister in het leven heeft geroepen, staat onder leiding van voormalig PvdA-staatssecretaris van Volksgezondheid Martin van Rijn. Hij gaat allerlei alternatieven bekijken, in samenspraak met universiteiten, hogescholen en studenten. Maar over extra geld hoeft hij zich dus niet te buigen.

Dat is ook meteen de kritiek van universiteitenvereniging VSNU: een herverdeling zal helemaal geen oplossing bieden. “Het CHEPS-onderzoek maakt ook helder dat deze knelpunten niet louter voortkomen uit de systematiek van de bekostiging, maar vooral uit een structureel gebrek aan middelen.”