- Onderzoek
- 06/11/2018
Schimmel beschermt hout tegen houtrot
Een schimmel die hout niet aanvreet, maar juist conserveert. Het klinkt vreemd, maar het kan. Elke van Nieuwenhuijzen promoveert woensdag 7 november op zwarte schimmels op geolied hout die zich gedragen als een ‘biofinish’. Dit laagje kleurt het hout en beschermt het tegen houtrot en degradatie door zonlicht. Een bijkomend voordeel: de schimmel repareert vanzelf beschadigingen in de beschermlaag.
De ontdekking werd bijna twintig jaar geleden al gedaan, bij toeval, door onderzoeker Michael Sailer die onderzocht of plantaardige olie hout kan conserveren. Hij ontdekte dat stukken naaldhout die hij had geïmpregneerd met lijnzaadolie en hennepolie zwart verkleurden nadat ze waren blootgesteld aan weer en wind. Maar het verkleurde hout werd niet zacht, zoals verrot hout, het bleef hard. Het hout werd mogelijk beschermd door het zwarte laagje, dat onder de microscoop schimmel bleek.
Elke van Nieuwenhuijzen heeft nu de natuurlijke schimmelsamenstelling van deze laagjes diepgaand onderzocht. Ze werd onder meer begeleid door mycologen van het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute in Utrecht. Buiten legde ze plankjes neer van drie soorten hout (vuren, grenen, ilomba), geïmpregneerd met drie soorten olie (olijfolie, ruwe lijnzaadolie, standolie). De schimmels kwamen er vervolgens vanzelf op en vormden op sommige plankjes een dekkende zwarte laag. Hetzelfde deed ze in Noorwegen.
In Nederland werkte olijfolie het beste; dat leverde bij alle drie de houtsoorten een dekkende, zwarte beschermingslaag op. Ruwe lijnzaadolie op grenen werkte ook goed. In Noorwegen was het beeld globaal hetzelfde, alleen duurde het daar langer voor de laag volledig dekkend was. Van Nieuwenhuijzen vermoedt dat dit komt door het koudere klimaat.
De werking van de beschermlaag vloeit deels voort uit de verkleuring: het zwarte laagje houdt uv-licht tegen, en daarmee degradatie. Verder vermoedt Van Nieuwenhuijzen dat de schimmel door zijn uitbundige aanwezigheid houtaantastende schimmels geen kans geeft. Dat olie water afstoot is waarschijnlijk gunstig voor de schimmel. Water ligt dan in druppeltjes op het hout, daar gedijt de schimmel goed bij.
Barbapapa
Een van de schimmels die steeds werd gevonden was van het geslacht Aureobasidium. Hij gedijt blijkbaar in allerlei klimatologische omstandigheden. Hoe de schimmel in stand blijft en waar hij van leeft is nog niet helemaal duidelijk. Van Nieuwenhuijzen: "Het is een raadselachtige schimmel. Hij ontwikkelt zich op allerlei verschillende manieren. Hij gedraagt zich soms als een gist, soms vormt hij draden, soms wordt hij zwart, soms weer niet, het is een soort Barbapapa."
De promovenda raadt mensen niet aan om nu zelf met olijfolie hun buitenhout te gaan behandelen. Haar onderzoek betrof hout geïmpregneerd met olie, dus doordrenkt. Ze verwacht weliswaar dat het ook werkt als de olie met een kwast wordt aangebracht, maar het kan maanden en soms zelfs jaren duren voordat de zwarte vlekken aaneen gegroeid zijn tot een dekkende laag, zeker op beschutte plekken.
Discussie