De Tweede Kamer debatteerde vandaag opnieuw met OCW-minister Ingrid van Engelshoven over het wetenschapsbeleid. Het was een vervolg op het algemeen overleg van afgelopen week. Verschillende fracties hadden toen al hun zorgen geuit over zelfcensuur en het gebrek aan perspectieven in de wetenschap. Nu hebben onder meer de SP, GroenLinks, de PVV en de VVD moties ingediend om de vrijheid van meningsuiting en de academische vrijheid veilig te stellen.

Meldpunt

Harm Beertema van de PVV pleitte voor een meldpunt en een ombudspersoon waar studenten en medewerkers terecht kunnen die zich belemmerd voelen in hun recht op academische vrijheid en de uitoefening van het vrije woord.

Judith Tielen van de VVD vond die motie “te stevig” en wees haar collega van de PVV er bovendien op dat er al een instantie bestaat die de wetenschappelijke integriteit moet behoeden: het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI). Maar ze vindt net als Beertema dat studenten, docenten en wetenschappers zich altijd vrij moeten voelen om hun mening te uiten.

Samen met Zhini Özdil (GroenLinks) en CDA’er Harry van der Molen vroeg ze de minister daarom in een motie “om universiteiten en kennisinstituten op te roepen om aandacht te houden voor het voorkomen en terugdringen van zelfcensuur en de beperking van diversiteit van perspectieven in de wetenschap”.

Van Engelshoven kon het moeilijk met haar oneens zijn. “We onderschrijven allemaal het belang van academische vrijheid”, aldus de minister. Dat ze de motie alsnog ontraadde kwam door de formulering van Tielen. “U heeft het over het ‘terugdringen van zelfcensuur’. Als ik een positief oordeel zou geven zou ik onderschrijven dat er sprake is van zelfcensuur en die opvatting deel ik niet”, aldus de minister. Ze zei het nog maar eens: “Er is voldoende aandacht voor vrije meningsvorming.”

Bedrijfsleven

SP-Kamerlid Frank Futselaar ziet de academische vrijheid vanuit een andere hoek bedreigd: hij maakt zich vooral zorgen over de invloed van het bedrijfsleven op de wetenschap. Futselaar verwees naar meerdere recente publicaties van nieuwssite Follow the Money, die de onafhankelijkheid en integriteit van de Rotterdam School of Management in twijfel trokken.

Om te voorkomen dat onderzoekers de uitkomsten van hun onderzoek bijsturen om hun commerciële opdrachtgevers tegemoet te komen, wil de SP’er wetenschappers en bedrijven voortaan een verklaring laten ondertekenen die de wetenschappelijke onafhankelijkheid moet waarborgen.

Minister van Engelshoven ziet er geen heil in. “Alle wetenschappers zijn nu al gebonden aan een gedragscode”, zei ze. Zo’n extra verklaring zorgt volgens haar alleen voor extra administratieve rompslomp. In een brief aan de Tweede Kamer wil ze binnenkort wel ingaan op de publicaties van Follow the Money.

Vrij en ongebonden

Een motie van GroenLinks-Kamerlid Zihni Özdil over de zogeheten ‘inbeddingsgarantie’ vond ze dan wel weer zinvol. De verklaring die onderzoekers straks nodig hebben van hun universiteit of onderzoeksinstituut om een subsidieaanvraag te kunnen indienen bij wetenschapsfinancier NWO, mag de vrijheid en onafhankelijkheid van onderzoekers tegenover hun instelling niet in de weg staan, vindt ook de minister.