Paul van der Corput klapt zijn laptop open en toont een demo van de applicatie ICLIC, die hij voor zijn promotie heeft gebouwd. “Aan digitale foto’s wordt automatisch al veel metadata toegevoegd“, legt hij uit, onderwijl heen en weer scrollend door de applicatie om alle mogelijkheden te laten zien. “Waar de foto genomen is, bijvoorbeeld en wanneer, met welke camera-instellingen en met welk toestel.”

Bovendien bestaat tegenwoordig software die automatisch kan herkennen wat er op een plaatje staat, legt de informaticus uit. “Die open software wordt aan universiteiten ontwikkeld en is tijdens mijn promotie steeds beter geworden. Inmiddels werken ze met tienduizenden trefwoorden, die allemaal een waarde tussen ‘0’ en ‘1’ toegekend krijgen.” Is er zonder twijfel een auto, persoon, of chimpansee te zien, dan krijgen die trefwoorden een ‘1’. Bij twijfel zal die score lager uitvallen. “Zo kun je honderdduizenden afbeeldingen snel categoriseren.”

Flickr

Daarnaast ontwikkelde Van der Corput ook een applicatie om meerdere beeldcollecties met elkaar te vergelijken: PICTuReVis. Dat programma testte hij met alle afbeeldingen van fotodeelsite Flickr die aantoonbaar in 2015 in Nederland waren gemaakt – een half miljoen foto’s van zo’n tienduizend verschillende makers. Hij laat zien hoe de applicatie hem in een oogwenk toont welke foto’s van een bepaalde persoon afkomstig zijn, en dat het aantal foto’s in de vakantieperiodes piekt. Vervolgens selecteert hij een aantal trefwoorden die gerelateerd zijn aan het thema ‘zeilen’ en laat zien dat deze grotendeel zijn gemaakt op een paar dagen in augustus, en in Amsterdam. “Sail Amsterdam 2015”, verklaart hij niet zonder trots.

Echt spectaculair wordt het als hij gaat zoeken op wielertermen. Na een paar keer klikken verschijnt er een kaart van Nederland met sliert van felgekleurde stippen die loopt van Utrecht naar Zeeland. Iedere stip markeert een foto van een fiets; is de route van de tweede etappe van de Tour de France, die dat jaar in Nederland van start ging. Langs het hele parcours, van Utrecht tot Neeltje Jans, hebben die dag dus mensen gestaan die hun fietsfoto’s hebben geüpload naar Flickr.

Opsporing

Zijn project is natuurlijk niet alleen spielerei, legt Van der Corput uit. “Als je naar de foto’s van Sail kijkt, dan zie je bijvoorbeeld dat twee verschillende mensen op vrijwel hetzelfde moment bijna identieke foto’s hebben gemaakt. Elders in de collectie komt dat bij die twee personen nog een keer voor. Daaruit kun je afleiden dat ze elkaar waarschijnlijk kennen.” En dat kan interessante informatie zijn voor opsporingsdiensten als één van de twee al in beeld is.

De Nationale Politie en het Nederlands Forensisch Instituut hadden dan ook zitting in het gebruikerspanel voor het NWO-project waarbinnen Van der Corput promoveerde. “Beide instanties hebben mijn applicaties ook getest met hun eigen data. Ze waren enthousiast en hebben aangegeven er verder mee te willen.”

Keerzijde

Hoewel Van der Corput ervan overtuigd is dat zijn systeem in handen van opsporingsdiensten nut kan hebben voor de maatschappij, beseft hij dat de medaille ook een keerzijde heeft. Hij sluit de conclusies in zijn proefschrift dan ook af met een persoonlijke opmerking. “Je kunt mijn werk ook opvatten als een waarschuwing voor consumenten”, licht hij toe. “Het laat zien hoe krachtig de herkennings- en visualisatiesoftware al is. Van foto’s op Flickr weet je dat ze openbaar zijn, maar bij Facebook is dat minder duidelijk. Niemand weet wat Facebook zelf daarmee doet, en of de Amerikaanse overheid daarbij meekijkt. Ik ben zelf heel terughoudend en zal privéfoto’s altijd lokaal opslaan, en nooit in de cloud. Besef dat al die foto’s in principe altijd opgeslagen blijven en veel over jou vertellen. Ook dingen die je liever niet met iedereen deelt.”

Foto | Bart van Overbeeke