Hoogleraar Nico Sommerdijk is wetenschappelijk directeur van het Center for Multiscale Electron Microscopy van de TU/e. Hij zegt superblij te zijn met de toekenning van de Nobelprijs binnen zijn vakgebied. “Het is ook zeer verdiend; deze drie heren zijn zonder discussie de grondleggers van dit veld.”

Het vakgebied van de cryo-elektronenmicroscopie begon volgens Sommerdijk met de ontdekking van Dubochet dat je samples met biomoleculen – zoals eiwitten - door snel in te vriezen in hun originele staat kunt bewaren in een vorm die geschikt is voor inspectie met elektronenmicroscopen. “Daardoor konden voor het eerst beelden met hoge resolutie worden gemaakt van biologische materialen. Maar je kunt de techniek ook gebruiken voor analyse van synthetische materialen, zoals wij het lab doen.”

Joachim Frank, de tweede Nobelprijswinnaar, heeft op die ontdekking van Dubochet voortgebouwd, legt Sommerdijk uit. “Hij was een pionier op het gebied van single-particle reconstructie: als je een sample hebt met een groot aantal identieke moleculen, in allerlei verschillende oriëntaties, dan kun je hieruit een 3D-beeld afleiden van het molecuul. Zowel Frank als Henderson hebben veel bijgedragen aan het visualiseren van eiwitten in drie dimensies.”

Henderson heeft daarnaast de stap weten te zetten naar dusdanige resoluties dat je alle aminozuren waaruit de eiwitten zijn opgebouwd individueel kunt herkennen, aldus Sommerdijk. Daarmee wordt het volgens hem mogelijk om te zien hoe de lange keten van aminozuren als het ware is ‘opgevouwen’ tot een functioneel eiwit. Een grote stap vooruit benadrukt hij: “Tot de ontdekking van cryo-elektronenmicroscopie kon je alleen iets zeggen over de structuur van eiwitten via röntgendiffractie aan kristallen. Maar veel eiwitten willen niet kristalliseren, en al helemaal niet in hun natuurlijke vorm. En die vorm wil je kennen om te achterhalen hoe eiwitten een interactie aangaan met andere moleculen. Die kennis is bijvoorbeeld belangrijk voor het ontwikkelen van medicijnen.”

De winnaars van de Nobelprijzen voor natuurkunde en geneeskunde werden eerder deze week bekendgemaakt.