De afspraken tussen de Nederlandse universiteiten en Cambridge University Press (CUP) zijn uniek, zegt collegevoorzitter Jaap Winter van de Vrije Universiteit, onderhandelaar namens universiteitenvereniging VSNU.

In de overeenkomst met CUP hebben de universiteiten open access in één klap afgekocht. In zeventien volledig open acces-tijdschriften en 339 ‘hybride’ tijdschriften kunnen Nederlandse onderzoekers vanaf 1 juni zonder extra kosten publiceren.

Dit wordt in discussies over open access de ‘gouden weg’ genoemd: de artikelen staan in het archief van het tijdschrift zelf en iedereen kan ze lezen. Een andere vorm van open access gaat iets minder ver en heet de ‘groene weg’. Dan mogen wetenschappers hun artikelen vrij toegankelijk maken in een archief van hun eigen universiteit of op hun eigen website, maar staan ze bij het tijdschrift zelf nog achter een betaalmuur.

De Nederlandse universiteiten willen de abonnementen op wetenschappelijke tijdschriften alleen verlengen als uitgevers open access een stap dichterbij brengen. Onderhandelingen met Oxford University Press zijn hierop stukgelopen.

In oude abonnementsvormen betaalt de wetenschap eigenlijk twee keer: onderzoekers schrijven zelf de artikelen en betalen bovendien abonnementsgeld om de tijdschriften te lezen. De resultaten van (veelal publiek gefinancierd) onderzoek zijn bovendien niet toegankelijk voor buitenstaanders.

De pleitbezorgers van open access, onder wie staatssecretaris Sander Dekker, willen dat veranderen. In het ideale geval betaalt de wetenschap niet meer om artikelen te lezen, maar om te publiceren. De artikelen zelf zijn dan voor iedereen gratis toegankelijk.