In de zomer van 2014, de burgeroorlog is dan ruim drie jaar aan de gang, ontvlucht Jadallah - “zeg maar Jad” - Syrië. Daags ervoor heeft hij in Aleppo zijn bachelordiploma Mechatronics Engineering in ontvangst genomen. Het behalen van zijn diploma maakt hem automatisch dienstplichtig. “Je mag je studie afmaken en dan moet je het leger in.” Maar net als veel van zijn leeftijdsgenoten wil hij niks met de oorlog te maken hebben. “Ik hou van het leven; ik wil geen mensen arresteren of doden. Dus besloot ik om weg te gaan.” Zijn ouders steunden hem in die beslissing.

Zijn bestemming is Nederland, waar zijn oudste zus een paar maanden daarvoor gearriveerd is. Opvallend genoeg zijn het niet de verhalen van zijn zus die zijn beeld van Nederland vormen, maar een aflevering van tv-serie Prison Break die hij ooit zag. Daarin raakt een personage geobsedeerd door een aquarel van een typisch Hollands landschap: een vlak land, met veel water en windmolens.

Ruim tien dagen duurt zijn reis van Syrië naar Nederland. De route loopt via Griekenland, meer wil hij er niet over kwijt. In oktober komt hij in Nederland aan. De daaropvolgende periode verhuist hij meerdere malen: Ter Apel, Veenhuizen, Budel, Ter Apel. In het najaar van 2015 krijgt hij een verblijfsvergunning én een eigen kamer in Utrecht.

Philips was in Syrië al zijn droomwerkgever

Van zijn maandenlange verblijf in azc’s herinnert hij zich vooral de verveling. Hij is blij als hij kan beginnen met Nederlands leren. Naast de lessen op een taalschool, is het maandenlang eindeloos oefenen en huiswerk maken. Hij heeft een doel voor ogen: ingenieur worden, net als zijn vader. “Mijn plan was om dat zo snel mogelijk te bereiken.” Ondertussen oriënteert hij zich op een studie en universiteit. “Ik koos Eindhoven omdat hier veel bedrijven zijn.” Hij aarzelt. “En ik ben geïnteresseerd in Philips. In Syrië was dat al mijn droomwerkgever.”

Studeren als vluchteling blijkt echter een ingewikkeld proces. “Er was geen specifieke procedure voor mijn situatie. Ik heb een Nederlandse verblijfsvergunning, maar een buitenlands diploma.” De universiteit brengt hem in contact met het UAF, de stichting voor Vluchteling-Studenten. De organisatie ondersteunt hem bij de toelatingsprocedure en schiet zijn collegegeld voor, dat hij maandelijks terugbetaalt met behulp van een lening van DUO.

Afgelopen september, iets meer dan twee jaar na het afronden van zijn bachelor in Aleppo, begint hij aan zijn master Systems and Control. In het begin heeft hij moeite met de terugkeer naar het universiteitsleven. “De eerste weken had ik nauwelijks een sociaal leven. Veel dingen die ik tijdens mijn bachelor geleerd had, was ik vergeten.”

Zijn gedrevenheid ziet hij terug bij Syriërs in zijn omgeving. “Mijn zus heeft twee kinderen, een gezin om voor te zorgen, maar volgt tegelijkertijd een pre-master en spreekt beter Nederlands dan ik.” Daarnaast realiseert hij zich dat sommige Nederlanders een gekleurd beeld van vluchtelingen hebben. “Dat is ook een reden dat ik zo snel mogelijk een baan wil hebben. Zodat ik ook gewoon belasting kan betalen.”

“Ik wil niet als ‘die vluchteling’ gezien worden”

Zijn Nederlands is nagenoeg perfect, met slechts een licht accent. Hij gaat moeiteloos op in de massa van TU/e-studenten. Naar eigen zeggen kost het hem weinig moeite zich aan te passen. “Mijn leven hier verschilt weinig met dat in Aleppo. Ook hier speel ik basketbal, luister ik naar popmuziek, en kijk ik graag films en series.” Ook aan zijn nieuwe universiteit is hij snel gewend. “Ik bevind me in een internationale sfeer. We zijn allemaal masterstudenten. We werken allemaal hard om onze studie te halen. Syrische vluchtelingen zijn een hot topic. Maar ik wil niet als die vluchteling gezien worden.”  

Desondanks knaagt de toestand in zijn thuisland aan hem. Vooral tijdens het afgelopen semester baart de situatie in Aleppo, waar zijn ouders en twee jongere zussen wonen, hem zorgen. “Het voelde soms alsof ik twee levens had. Als ik op de universiteit was, concentreerde ik me op mijn studie. Thuis was ik met andere dingen bezig. Soms kon ik geen contact met mijn ouders krijgen, terwijl er tegelijkertijd berichten over bombardementen waren.”

Half december komt de jarenlange slag om Aleppo tot een voorlopig einde, nadat de Syrische regering Oost-Aleppo herovert op de rebellen. Zijn familie in West-Aleppo blijft ongedeerd, meerdere vrienden en familieleden in het oostelijke stadsdeel komen om. Op dit moment is de situatie in het merendeel van de stad relatief rustig. “Het gaat oké met mijn ouders. Maar er is geen water en elektriciteit. Bovendien zijn de prijzen explosief gestegen.” 

Zolang de huidige regering aan de macht is, kan hij niet terug. “Vlak nadat ik het land verliet, stond de politie bij mijn ouders aan de deur. Ze hadden een arrestatiebevel voor mij wegens dienstweigering.”

Soms mist hij zijn universiteit in Aleppo. “Ook als er geen lessen waren, spraken we vaak af op de universiteit. Om bij te praten, koffie te drinken. Het was meer een sociale ontmoetingsplek. Hier gaan veel studenten na de colleges meteen naar huis.”

Maar vooral verlangt hij naar de Syrische zomers. “Dertig tot veertig graden. De bergen, je ziet ze liggen… We hebben zo’n mooie zee.” Een zee die al jaren niet meer bereikbaar is. “Ik belde laatst met mijn moeder. ’Ik mis de zee zo,’ zei ze. ‘Aleppo is een kleine gevangenis.’ Soms wil ik dat ik daar ben, dan hoef ik me niet schuldig te voelen dat ik hier ben.”

Inreisverbod VS

Ook Jadallah heeft - indirect - te maken met het inreisverbod van Trump. Toen zijn neef Muhamad, arts in het MedStar Washington Hospital Center, hoorde van de plannen voor een inreisverbod adviseerde hij zijn vrouw Nabila, die haar moeder in Qatar bezocht, zo snel mogelijk terug te vliegen naar de VS. Ze bevond zich in het vliegtuig toen het inreisverbod van kracht ging. Slechts twee uur nadat ze in Washington arriveerde, werd ze op een vlucht terug naar Qatar gezet. Hun verhaal kreeg aandacht in de Amerikaanse media.

Persoonlijk vindt Jad het inreisverbod belachelijk, vanwege de selectieve keuze van nationaliteiten waarop het inreisverbod van toepassing is. “But look at the bright side, ik was erg blij toen ik de wereldwijde demonstraties zag. Toen wist ik dat de wereld nog steeds vrij en goed is.”

Studeren als vluchteling

Vluchtelingen die willen studeren, lopen vaak tegen een aantal zaken aan, aldus Jasper Vink van Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF. Ze moeten zich om te beginnen het Nederlands eigen maken en een studie kiezen in een ‘vreemde’ samenleving. Het Nederlandse onderwijssysteem, met de nadruk op werkgroepen en informele omgangsvormen tussen docent en student, is vaak wennen. Meestal kunnen ze niet terugvallen op familie voor een financiële bijdrage.  

De ondersteuning van het UAF begint meestal met advies over passende taalcursussen. Daarna volgt begeleiding bij de studiekeuze en de studiefinanciering. In de laatste fase van de studie worden vluchtelingstudenten voorbereid op de arbeidsmarkt door middel van onder meer sollicitatietrainingen. Tenslotte worden afgestudeerden in contact gebracht met werkgevers voor een stage, werkervaringsplek of een baan.

Het UAF begeleidt momenteel circa 2.500 vluchtelingen in heel Nederland, wat ongeveer een derde van alle vluchtelingstudenten is. De TU/e telt momenteel 5 UAF-studenten. Hoeveel vluchtelingstudenten de universiteit in totaal kent, wordt niet geregistreerd door STU.