De studenten woonden nog bij hun ouders, maar wilden een beurs voor uitwonenden ontvangen: dat zou zo’n tweeduizend euro per jaar schelen. Daarom schreven ze zich in bij vrienden of een familielid.

De overheid huurde bedrijven in om studenten te controleren. Maar die bedrijven gingen op hun beurt in zee met zzp’ers. Dat waren dus een soort freelance controleurs. En dat mag van de rechter niet.

Het is al heel wat dat de overheid de bevoegdheid voor een controle aan een privaat bedrijf verleent, vindt de rechter. Dat bedrijf mag die bevoegdheid dan niet doorgeven aan een ‘zelfstandige zonder personeel’.

“Er moet behoudend worden omgegaan met het verlenen van toezichthoudende taken aan personen buiten de overheid”, stelden de rechters van de Centrale Raad van Beroep in één van de zaken. Dus gaan de studenten vrijuit.

Zo is het sinds juni al achttien keer gegaan. Het verlies voor de overheid bedraagt tienduizenden euro’s: niet alleen hoeven de studenten geen boete te betalen en mogen ze hun beurs houden, maar de overheid moet ook hun proceskosten vergoeden.

“Als die studenten inderdaad hebben gefraudeerd, is het jammer dat ze door een slordigheid van het ministerie hun straf ontlopen”, zegt Gabriël van Rosmalen van het Landelijk Studenten Rechtsbureau. “Ik begrijp die studenten ook niet. Als je betrapt wordt op fraude, dan ga je toch niet op zoek naar een advocaat? Dan moet je gewoon betalen.”

Jan Sinnige van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) vindt het kwalijk dat de overheid onbevoegde controleurs op pad heeft gestuurd: “Studenten horen niet te frauderen en wie onterecht een basisbeurs heeft ontvangen moet die terugbetalen. Met de controles van persoonsgegevens zou de overheid met de grootst mogelijke precisie moeten omgaan.”