Afgelopen najaar kondigde het kabinet aan dat de boetes omhoog zouden gaan van 97 naar 150 euro per halve maand. Dat is veel geld, zeker als je de boete een paar keer achter elkaar krijgt. Ter vergelijking, fietsen zonder licht kost 55 euro.

Het kabinet redeneerde dat te veel oud-studenten expres doorreizen met een verlopen kaart. Een nieuw ov-abonnement is voor reizigers op lange trajecten immers duurder dan de boete.

Maar onder meer de VVD en de PvdA waren niet overtuigd. Veel studenten vergeten gewoon om hun kaart stop te zetten en zijn helemaal niet kwaadwillend. Waarom zou je die meteen zo hard willen raken? Maak er geen melkkoe van, zeiden hun woordvoerders in de Tweede Kamer.

Afgelopen september liepen ruim 26 duizend oud-studenten tegen de boete aan. Ongeveer de helft van hen kreeg die voor het eerst. In 2014 en 2015 betaalden ze zo’n 56 miljoen euro aan boetes en stond er voor 41 miljoen aan onbetaalde vorderingen open.

Allerlei alternatieven werden verzonnen. Studentenvakbond LSVb pleitte voor een stapsgewijze verhoging: eerst een kleine boete en dan een steeds hoger bedrag. Deskundigen van de TU Delft stelden dat je verlopen chipkaarten op een zwarte lijst zou kunnen zetten.

Onder druk van de Kamer beloofde minister Bussemaker van Onderwijs dat ze zou uitzoeken hoeveel mensen bewust misbruik maken van hun verlopen reisrecht. Dat zijn er niet zo veel, blijkt nu. Minder dan tien procent van de studenten vertoont “strategisch gedrag”. De rest heeft de berichten van DUO niet gelezen, heeft niet goed begrepen wat ze moet doen om het reisrecht stop te zetten, of is onjuist geïnformeerd.

Bussemaker heeft daarom besloten de boete voorlopig niet te verhogen. “De goeden mogen niet onder de kwaden lijden”, laat ze weten. “De overgrote meerderheid van de net afgestudeerden handelt te goeder trouw, en is hooguit wat laks.”

DUO gaat samen met de studentenorganisaties kijken hoe de communicatie beter kan. Is dat gelukt, maar neemt het misbruik niet af, dan blijft boeteverhoging “een reële optie” voor de minister.