Als je pakweg Duits of fysiotherapie wilt studeren, wat heb je er dan aan dat Harvard University bovenaan staat in de wereldwijde rankings? Er zou eigenlijk een ranglijst moeten komen waarin de toekomstige student zelf zijn criteria kiest, vonden enkele experts in het hoger onderwijs.

Dat klonk de Europese Unie destijds als muziek in de oren, al was het maar omdat de gewone rankings door de Verenigde Staten gedomineerd worden en op deze manier meer Europese instellingen zouden komen bovendrijven. De EU trok er enkele miljoenen voor uit.

Dus verscheen in mei 2014 de eerste versie van U-Multirank, een wereldwijde ranglijst die geen gewone ranglijst wil zijn. Het Nederlandse onderzoeksinstituut CHEPS is een van de makers, samen met een Duitse partner.

Bezoekers kunnen uit meer dan dertig criteria kiezen: van aantallen internationale studenten tot de impact van het wetenschappelijk onderzoek. Er komen geen precieze scores uit. Instellingen kunnen heel goed scoren (een A) of heel slecht (een E) en ertussenin. Nader onderscheid is niet zinnig, vinden de makers.

Dat levert soms verrassende uitkomsten op met instellingen in buurlanden die goed uit de bus komen. Wie een ict-opleiding wil doen, behaalt bij Windesheim relatief snel het diploma, maar dat geldt ook voor het Tallaght Institute of Technology in Ierland en de Nicolaus Copernicus Universiteit in Polen.

Maar er ontbreekt ook veel informatie. Wil je in Nederland psychologie studeren? Dan kun je volgens U-Multirank in Maastricht, Tilburg en Twente terecht, en verder bij Hogeschool Saxion. Waar zijn dan de opleidingen van Groningen, Rotterdam, Nijmegen, Utrecht, Leiden, Enschede en de twee Amsterdamse universiteiten? En hbo-psychologie kun je ook op veel meer plekken studeren. 

De TU/e komt ook in de ranking voor met diverse opleidingen en volgens Ernst Gerritsen, beleidsmedewerker Onderzoek, is voor deze versie onder meer gekeken naar wiskunde en scheikunde. "Het feit dat wij hier ook Scheikundige Technologie aanbieden, maakt het voor de samenstellers moeilijk om dat onder de noemer scheikunde een plekje te geven", vertelt Gerritsen. "Daarom zul je zien dat onze opleiding geen beoordelingen heeft. Voor komend jaar staat scheikundige technologie wel op de planning. Bij wiskunde leverde het service-onderwijs dat door deze opleiding wordt aangeboden, problemen op. Daardoor heeft wiskunde relatief veel staf als je het afzet tegen het totaal aantal studenten. In zo'n geval blijft het vakje 'staff-student ratio' leeg."

Sommige instellingen werken liever helemaal niet mee aan U-Multirank en ook dat levert lege plekken op. Kijk maar naar de Universiteit Utrecht. Hoe snel bachelorstudenten er hun diploma behalen, hoeveel internationale studenten er komen, hoeveel buitenlandse docenten er lesgeven, hoeveel onderzoeksgeld de universiteit aantrekt; het staat allemaal niet in de tabellen. Hetzelfde geldt voor de universiteiten van Cambridge en Oxford.

Want de Europese club van onderzoeksuniversiteiten LERU trok zich terug uit het project. “Moet je inderdaad een paar miljoen uittrekken voor een ranglijst die de transparantie helemaal niet zal bevorderen”, vroeg de toenmalige voorzitter Kurt Deketelaere zich af. “Op het einde van de rit komt er een pak informatie en zullen alle instellingen zo gaan schuiven met de indicatoren dat ze er goed uitkomen.”

Maar het schrikt de makers niet af. Ze hopen dat steeds meer onderwijsinstellingen aanhaken en doen hun best om de diversiteit aan kwaliteit in het hoger onderwijs zichtbaar te maken.

Desondanks hebben de makers wel één voorgekookte ranking gemaakt. Die kijkt vooral naar de prestaties in het wetenschappelijk onderzoek. En dan lijken Amerikaanse universiteiten toch te domineren in de bovenste regionen. Maar ook de Vrije Universiteit en de Universiteit Utrecht staan er bijvoorbeeld tussen en het verschil met pakweg Harvard en MIT is in deze ‘ranking’ niet te zien.