De universiteiten en Elsevier hebben op de valreep een deal gesloten. Ze onderhandelden al lange tijd. Het ging er fel aan toe. Universiteiten dreigden hun abonnementen per januari te verliezen en wetenschappers overwogen hun medewerking aan Elseviertijdschriften te beëindigen.

Het grote struikelblok was de overgang naar open access. De universiteiten willen liever niet dat hun wetenschappelijke artikelen achter een betaalmuur verdwijnen. De uitkomsten van publiek bekostigd onderzoek zouden voor iedereen gratis toegankelijk moeten zijn, is de gedachte.

Elsevier gaat meer mogelijkheden vooropen access bieden. In 2018 zou dertig procent van de Elsevierartikelen van Nederlandse auteurs vrij beschikbaar moeten zijn.

Nu is open access soms ook al mogelijk in Elseviertijdschriften, maar niet zo vaak. De universiteiten weten niet precies hoeveel Nederlandse Elsevierartikelen nu in open accesszijn gepubliceerd. “Die vraag kunnen we niet beantwoorden”, zegt een woordvoerder. “Maar echt geen dertig procent, en ook geen tien procent. Anders hadden we deze deal niet hoeven sluiten.”

De deal gaat in 2016 van start. De details, bijvoorbeeld over het bijhouden van het aantal open access-artikelen, worden de komende tijd uitgewerkt. De kosten van de deal worden niet bekendgemaakt.

Het idee achter open access is dat wetenschappers betalen voor hun publicatie in plaats van hun abonnement. Die publicatie is dan voor iedereen te lezen. Elsevier wilde er liever niet aan meedoen. De uitgeverij heeft honderden wetenschappelijke tijdschriften in handen, waaronder The Lancet en Cell, en verdient veel geld aan de abonnementen.

De tijdschriften zijn duur, maar ook invloedrijk. Wetenschappers willen er graag in publiceren. Dat is nu eenmaal goed voor hun carrière.

Het Nederlandse kabinet is groot voorstander van open access en eist dat binnen tien jaar alle publicaties van Nederlandse wetenschappers vrij toegankelijk zijn. Ook wetenschapsfinancier NWO zet steeds meer stappen in die richting.