Onderzoekers die toch willen publiceren in een hoog aangeschreven tijdschrift dat niet volgens open access werkt, mogen dit van NWO in theorie gewoon blijven doen. Ze moeten dan wel de zogeheten finale auteursversie van het artikel (zonder eindredactie van de uitgever, maar al wel beoordeeld door ‘reviewers’) direct in een openbare database laten opnemen.

Het probleem is echter dat ongeveer de helft van de tijdschriften dit niet toestaat, zegt Merle Rodenburg, Specialist Wetenschappelijke Informatie van het Informatie Expertise Centrum (IEC) van de TU/e. “Tijdschriften hanteren vaak een embargoperiode. Een tijdschrift als Nature, bijvoorbeeld, verbiedt publicatie in een openbare database tot zes maanden nadat het artikel bij hen is verschenen.”

Ook nu al stelt NWO dat “publicaties gefinancierd met NWO-middelen zo snel mogelijk toegankelijk moeten zijn voor het publiek”. De formulering “zo snel mogelijk”, zal vanaf volgend jaar voor nieuwe subsidies worden vervangen door “direct”. Waardoor dus publicatie in Nature in principe niet meer is toegestaan. “Publiceren in Nature Communications mag daarentegen weer wel, want dat is sinds deze maand  een ‘golden open access’-tijdschrift”, laat Rodenburg weten. Een publicatie in dit tijdschrift kost de auteurs overigens minstens vijfduizend dollar.

Er zijn ook zogeheten ‘hybride’ tijdschriften, die in principe abonnementsgelden vragen, maar wetenschappers de mogelijkheid bieden om tegen extra betaling hun publicatie ‘open access’ te maken. Omdat universiteiten al een dure abonnementen moeten afsluiten om hun medewerkers toegang te geven tot diezelfde artikelen, wordt zo dus twee keer belastinggeld gestoken in het toegankelijk maken van die onderzoeksresultaten.

Van dergelijke constructies wil NWO dus af. Met publieke middelen gefinancierd onderzoek zou voor iedereen direct na publicatie gratis toegankelijk moeten zijn voor de belastingbetaler. NWO is overigens wel bereid om bij te dragen aan de extra kosten om open access te publiceren, en heeft daarvoor een speciaal potje.

Ook publicaties over met Europees geld gefinancierd onderzoek mogen sinds begin dit jaar niet langer achter een ‘paywall’ verdwijnen. De Europese Commissie stelt echter een maximale embargotermijn van zes maanden, waardoor publiceren in Nature nog wel toegestaan is. NWO, en daarmee in principe ook de dochterorganisaties FOM, STW en ZonMW, staat nu dus een strenger beleid voor. Wanneer de beleidswijziging precies ingaat en hoe de details worden ingevuld, zal bekend worden naar aanleiding van het uitkomen van de nieuwe strategienota van NWO, begin volgend jaar.

Het IEC volgt de nieuwe ontwikkelingen op de voet. Onderzoekers die meer willen weten over de verplichtingen, mogelijkheden en beperkingen rond open access, kunnen met hun vragen terecht op www.tue.nl/openaccess of bij Rodenburg en haar collega’s via mail. Op dinsdag 10 maart is er een speciaal symposium rond dit thema, ‘Open Science and Open Access’, eveneens georganiseerd door het Informatie Expertise Centrum.