ChristenUnie-Kamerlid Carola Schouten was zichtbaar teleurgesteld. “Met pijn in het hart constateer ik dat dit wetsvoorstel er doorkomt. Ik dank iedereen voor dit debat, maar ik had er meer van verwacht”, eindigde ze haar betoog gisteravond laat in de Tweede Kamer. 

Minister Bussemaker schaft, gesteund door de regeringspartijen en D66 en GroenLinks, de basisbeurs af voor alle nieuwe bachelor- en masterstudenten. Dat bedrag kunnen studenten voortaan bij de overheid lenen, tegen gunstige terugbetaalvoorwaarden. De opbrengst van de maatregel, ruim zeshonderd miljoen, is bestemd voor de kwaliteit van het hoger onderwijs.

De stellingen waren ingenomen, al ver voor het Kamerdebat over het ‘wetsvoorstel studievoorschot’ losbarstte. De vier partijen die voor een leenstelsel zijn, sloten voor de zomer een akkoord. Sindsdien zijn de gelederen gesloten. Of in de woorden van PVV-Kamerlid Harm Beertema: “We hebben hier eigenlijk een mooi, lang toneelstuk opgevoerd.”

Toch gaf de oppositie zich niet zonder slag of stoot gewonnen. De onderzoeken naar de effecten op de toegankelijkheid deugen niet, vonden SP en CDA.  De ChristenUnie nam het nogmaals op voor studenten met een handicap.

Bovendien legt het leenstelsel een bom onder de staatsschuld, voegde CDA-Kamerlid Michel Rog daar aan toe. Hij deed op de valreep nog een allerlaatste poging om voorstanders PvdA, VVD, D66 en GroenLinks op andere gedachten te brengen. Op zijn verzoek gaat het Centraal Planbureau een aantal rekensommen maken over de gevolgen van het nieuwe leenstelsel. Rog wil de uitkomsten nog voor de stemming van volgende week dinsdag hebben.

Zelfs op het moeilijkste punt (studenten verliezen nu al de basisbeurs, terwijl hun onderwijs nog niet verbeterd is) kwam Bussemaker niet in de problemen. De onderwijsinstellingen gaan immers 200 miljoen euro per jaar voorschieten. CU-Kamerlid Schouten vroeg de minister om een overzicht: hoeveel extra geld steekt elke hogeschool of universiteit de komende jaren dan in het onderwijs? En waar gaat dat geld dan precies heen? “Dit studievoorschot wordt verkocht met het argument dan er fors geïnvesteerd wordt in het onderwijs. Als Kamer moeten wij dat kunnen controleren. Er is tweehonderd miljoen euro beloofd, ik wil weten of instellingen die belofte kunnen waarmaken.”

Dat overzicht krijgt de Kamer niet, zei Bussemaker. Ze wil best verantwoording afleggen over de manier waarop dat extra geld wordt besteed, maar niet per instelling. “We kiezen bewust niet voor een one size fits all”, zei ze. “Het is naar mijn idee niet zo dat de Kamer van alle hogescholen en universiteiten overzichten zou moeten willen waarin tot op het niveau dat mevrouw Schouten vraagt, wordt verantwoord wat zij doen.”

En daarmee was de kous af. Dinsdag wordt er over het wetsvoorstel gestemd. Daarna mag de Eerste Kamer zich erover buigen.