Onderzoeksbureau ABF vroeg zesduizend studenten wat ze hadden gedaan zonder basisbeurs en ov-studentenkaart. Het rapport is nog niet openbaar gemaakt, maar volgens bronnen geeft gemiddeld zestien procent van de studenten aan dat ze dan niet zouden zijn gaan studeren. Van de hbo’ers is dat zelfs 21 procent.

Van de studenten die wel waren gaan studeren, was een deel langer bij zijn ouders blijven wonen. Zonder de huidige ov-studentenkaart, had een kwart een studie dichter bij het ouderlijk huis gekozen. Anderen denken dat ze om reiskosten te besparen juist wel verhuisd zouden zijn: namelijk naar de stad waar ze studeren.

Financiën gaan een doorslaggevende rol spelen bij de studiekeuze, constateert Jorien Janssen, voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond desgevraagd. “Zo krijgen we nooit de juiste student op de juiste plek. Op dit moment is er veel aandacht voor studievoorlichting. Een leenstelsel steekt een spaak in het wiel van die positieve ontwikkeling.”

“De minister vraagt van instellingen dat zij zich profileren, maar door de voorgenomen maatregelen maakt ze het studenten haast onmogelijk om de best passende studie uit te kiezen”, zegt ook Ruud Nauts, voorzitter van het Interstedelijk Studentenoverleg. “De dikte van de portemonnee zal bepalend zijn in plaats van de motivatie en de capaciteiten van de student.”

Minister Bussemaker wil per 2017 een alternatief ‘vervoersarrangement’ aanbieden in plaats van de huidige kaart waarmee studenten of in het weekend of door de week gratis kunnen reizen. Hoe dat alternatieve arrangement er uit gaat zien is vooralsnog gissen. De basisbeurs wil ze per 2015 afschaffen.

Naar de effecten van het leenstelsel op de instroom in het hoger onderwijs zijn al meerdere onderzoeken gepubliceerd. Het Centraal Planbureau becijferde dat er ruim 2600 minder studenten aan een opleiding zullen beginnen als de beurs verdwijnt, de Vereniging Hogescholen verwacht vijftienduizend minder studenten in het hele hoger beroepsonderwijs. Maar volgens Ben Jongbloed van het Center for Higher Education Studies zijn al die getallen “een slag in de lucht”. Het zou ondoenlijk zijn om de keuzes goed te voorspellen.