In Noord-Brabant maken ze zich zorgen dat er aardbevingen ontstaan als er schaliegas wordt gewonnen bij de Peelrandbreuk. In de Noordoostpolder zijn ze bezorgd over de invloed op pootaardappelen. Drinkwaterbedrijven uiten grote zorgen over de mogelijke invloed van schaliegaswinning op de waterkwaliteit. En de Rabobank in Boxtel vreest voor invloed op het datacentrum dat dichtbij een beoogde boorlocatie ligt. Dergelijke argumenten hoorden de onderzoekers toen ze spraken met lokale bestuurders. Argumenten die volgens hen niet eerder aan bod zijn gekomen in de landelijke, politieke discussie.

Dr.ir. Rinie van Est is onderzoekscoördinator bij het Rathenau Instituut, de instantie die onderzoek en debat over wetenschap en technologie stimuleert. Hij is één dag per week verbonden aan TU/e-faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences verbonden. Met dr.ir. Rob Raven -universitair hoofddocent bij die faculteit-, prof.dr.ir. Geert Verbong, hoogleraar bij IE&IS en met TU/e-alumnus Arnoud van Waes werkte hij samen met enkele Rathenau-collega’s aan dit rapport. De onderzoekers hebben hun werk binnen drie maanden gedaan zodat de conclusies konden worden meegenomen in het kamerdebat. Ze analyseerden hoe over schaliegas in de media is geschreven en interviewden lokale bestuurders.

“Ben je voor of tegen schaliegaswinning?” Dat je deze vraag steeds vaker hoort, is een teken dat het debat sterk is gepolariseerd, stelt Rob Raven. “Er zijn zelfs gemeentes die zich uit protest schaliegasvrij verklaren.” Een ander voorbeeld: in juni verscheen een petitie waarin 55 hoogleraren zich uitspreken tegen schaliegaswinning in Nederland. De opbrengsten zouden niet opwegen tegen de nadelen. Ook TU/e-hoogleraren Sjoerd Romme, Anthonie Meijers en Johan Schot ondertekenden deze petitie.

Die verscherping van het debat had niet gehoeven, stellen de onderzoekers. Tot nu toe zijn vooral de technische risico’s en economische voordelen in kaart gebracht in een rapport van adviesbureau Witteveen+Bos. In ‘Samen Winnen’ wordt aangeraden ook naar lokale belangen te kijken en ervoor te zorgen dat provincie- en gemeentebesturen meer inspraak krijgen in de discussie rond schaliegas. Dit kan door hen meer zeggenschap te geven over activiteiten in de diepe ondergrond. Er moet ook een brede discussie komen over de rol van (schalie)gas bij de overgang naar een duurzaam energiesysteem- waar de Nederlandse overheid naartoe wil. Van Est: “Alle manieren om energie op te wekken zijn op dit moment controversieel. Maar we moeten toch érgens ‘ja’ tegen gaan zeggen.”

Van minster Henk Kamp hebben ze inmiddels een korte reactie gehad. Van Est: “Hij heeft laten weten dat hij samenwerken en inspraak belangrijk vindt, maar dat dit binnen de huidige wetgeving al goed is geregeld.” De onderzoekers betogen echter dat die wetgeving te weinig aanknopingspunten biedt. Daarmee doelen ze op het feit dat de Mijnbouwwet onvoldoende ingaat op hoe er moet worden omgegaan met toenemende ondergrondse activiteiten als waterwinning, gaswinning en geothermische energie. Raven: “De rol van lagere overheden is wel goed geregeld voor de bovengrond, maar niet voor de ondergrond. Daar wringt het.”

Op donderdag 19 september houdt de vaste commissie voor Economische Zaken van de Tweede Kamer een hoorzitting over schaliegas. Het Rathenau Instituut presenteert daar dan zijn onderzoeksresultaten. Het kabinet wil in oktober een definitief besluit nemen over proefboringen. Kamp is voorstander, maar het is nog zeer de vraag of er een kamermeerderheid voor is.

Op dezelfde dag wordt aan de TU/e de Energyday gehouden met thema schaliegas.