Iedereen heeft wel eens een dipje op het werk. Een kop koffie kan dan helpen, of een wandeling in de frisse lucht. Maar ook de verlichting op je werk kan eraan bijdragen dat je je vitaler voelt en alerter reageert. Zo blijkt uit het onderzoek van Karin Smolders. "Er is al veel onderzoek 's nachts gedaan", vertelt ze. "Maar we waren benieuwd of we die effecten nu ook overdag zien, bij gezonde mensen."

De onderzoekster bij Human-Technology Interaction keek in het bijzonder naar de invloed van wit kunstlicht op de alertheid en de vitaliteit. Ze licht toe: "We hebben gekeken hoe goed mensen bepaalde taken uitvoeren en hoe alert en energiek ze zich voelen onder bepaalde lichtcondities."

Smolders onderzocht de invloed van licht op verschillende manieren. Ze begon met een 'veldstudie', waarbij een lichtmeter werd geplaatst op ofwel een bril of een speciale haarband. Een jaar lang kregen 52 deelnemers gedurende drie dagen het instrument op, dat meet hoeveel licht er op het oog valt. De proefpersonen kregen via een app op een gsm elk uur vragen over hoe ze zich voelden. Daaruit bleek dat aan hoe meer licht mensen waren blootgesteld, des te energieker ze zich direct daarna voelden. De resultaten toonden ook aan dat mensen in de herfst en winter het meest baat hebben bij blootstelling aan een hoger lichtniveau, vertelt de onderzoekster.

Daarnaast ging Smolders in het lab aan de slag, waar de lichtcondities werden bepaald en niet aan het toeval werden overgelaten, zoals in de veldstudie. Deelnemers kregen via een lichtpaneel ofwel fel licht (1000 lux) ofwel een lager lichtniveau (200 lux) recht op het oog (zie foto). De proefpersonen moesten onder lichtblootstelling verschillende taken uitvoeren, vulden vragenlijsten in en hun fysiologische activiteit werd gemeten. Bij het uitvoeren van de taken moesten de proefpersonen bijvoorbeeld reageren wanneer ze een piepje horen en letters en getallen bij elkaar zetten.

Ook keek Smolders of de effecten van licht vooral optreden als mensen mentaal vermoeid zijn. Ze moesten daarbij vóór de blootstelling aan fel of zwakker licht intensieve taken uitvoeren, zoals een vliegsimulatie waarbij ze onder meer brandstof moesten controleren, het vliegtuig besturen en communicatiekanalen bijhouden. Vermoeidheid werd op die manier geïntroduceerd door het uitvoeren van taken die veel mentale inspanning kosten - en niet door iemand zijn slaap te onthouden. "Ze moesten normaal hebben geslapen, hun gebruikelijke ritme hebben", licht Smolders toe. "We wilden juist kijken hoe gezonde mensen in hun dagelijks leven profijt hebben van licht."

Daarna keek de onderzoekster, ook in het lab, welke behoefte aan licht mensen hebben als ze zich moe voelen. In deze studies mochten de proefpersonen zelf hun lichtvoorkeuren instellen. De resultaten toonden aan dat mensen zich alerter en energieker kunnen voelen als ze blootgesteld zijn aan fel licht. Dit volgde uit zowel de veldstudie -met natuurlijke omstandigheden- als uit de testen in het lab - met gecontroleerde condities.

De labstudies lieten ook zien dat blootstelling aan een hoger lichtniveau kan leiden tot snellere reactietijden tijdens een aandachtstaak en hogere fysiologische activiteit. De resultaten lieten echter ook zien dat de proefpersonen het fellere licht niet per se als prettiger ervoeren of op alle taken beter presteerden, ondanks dat ze zich alerter en vitaler voelden. Uit de labresultaten bleek ook dat de proefpersonen zich vrijwel direct alerter en vitaler voelden, maar dat het effect van de blootstelling op hun prestatie in een aandachtstaak pas na ongeveer een halfuur zichtbaar was.

Smolders: "We kunnen de resultaten die uit onderzoeken 's nachts volgen niet één op één vertalen naar de invloed van licht overdag." De mate waarin iemand beter presteert bij fel licht lijkt afhankelijk te zijn van de taak. Ook het moment van de dag of van het jaar kan verschil brengen. Er zijn indicaties dat personen meer voordeel hebben bij fel licht in de ochtend, dan in de middag. En dat ze meer baat hebben bij blootstelling aan een hoger lichtniveau in de herfst en winter. We moeten nog verder gaan met onderzoek, maar onze resultaten hebben nu wel aangetoond dat mensen zich alerter en vitaler voelen en mogelijk beter presteren bij relatief fel licht. Het lijkt wel van de taak, de mentale status van personen en van de tijd van de dag afhankelijk te zijn of fel licht daadwerkelijk bijdraagt aan een hogere alertheid en betere prestatie. Het beste zou zijn om de verlichting op iemands behoeftes af te stemmen op de gebruiker, diens activiteit en de tijd van de dag." 

Volgens Floor van der Heijden, Arbo- en milieudeskundige aan de TU/e, is er geen simpel antwoord te geven op de vraag met welk licht er aan de TU/e gewerkt wordt. "Dit verschilt heel erg en is soms ook afhankelijk van de hoeveelheid daglicht in een kamer. Bij Werktuigbouwkunde is er bijvoorbeeld een daglichtafhankelijke regeling in de nieuwere kantoren." Ze laat weten dat het "vooral belangrijk is om de verlichting af te stemmen op de te verrichten taak: deze is dus anders in een lab dan bijvoorbeeld in een kantoor".

Rond de verdediging van Smolders op 3 december heeft het Intelligent Lighting Institute een evenement georganiseerd.