Het systeem is onvoorspelbaar geworden, klaagt de Utrechtse rector magnificus Bert van der Zwaan in het digitale universiteitsblad DUB over de accreditatie in het hoger onderwijs. Wat bij de ene opleiding wordt geprezen, wordt bij de andere bekritiseerd. “We willen graag weten wat nu exact het speelveld is.” Zijn uitspraken volgen op het nieuws dat twee opleidingen van de Utrechtse faculteit geesteswetenschappen herkeurd zullen worden door de NVAO.

In Groningen is de kritiek nog harder. De universiteit ging voor de ‘instellingsaccreditatie’, waarbij deskundigen kijken of de universiteit haar interne kwaliteitszorg op orde heeft. Als dat zo is, hoeven haar opleidingen voortaan minder uitgebreid beoordeeld te worden. Meer dan een ‘voorlopige voldoende’ kreeg de universiteit niet. Binnen een jaar moet de RUG zwakke punten verbeteren, anders zakt zij alsnog voor deze instellingstoets.

Dit oordeel kon op weinig begrip rekenen. Tegen de Groningse universiteitskrant UK zei bestuurder Sibrand Poppema over het rapport: “Er staan opvallend veel feitelijke onjuistheden in. We hebben stevig gereageerd op die dingen die aanwijsbaar onjuist waren. Je kunt je afvragen hoe het mogelijk is dat er zoveel onjuistheden in staan.”

Voorheen hadden de keurmeesters van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie maar twee mogelijkheden: een opleiding opdoeken of goedkeuren. De gevolgen van een negatief oordeel waren zo zwaar dat beoordelaars vrijwel altijd groen licht gaven aan een opleiding, en al helemaal aan universitaire opleidingen.
Die tijden zijn sinds januari 2012 voorbij. Opleidingen kunnen nu een gele kaart krijgen: ze zijn niet goed genoeg, maar mogen doorgaan als ze binnen een herstelperiode van één of twee jaar bepaalde verbeteringen doorvoeren.

Intussen staan er op de website van de NVAO al zeven universitaire masteropleidingen van verschillende universiteiten als tijdelijk afgekeurd te boek. Maastricht, Leiden, Rotterdam, Nijmegen en de twee Amsterdamse universiteiten hebben ermee te maken. Ook een bacheloropleiding van de Open Universiteit is nog niet aan de maat.

Vooruitlopend op de officiële NVAO-besluiten maakte de Universiteit van Amsterdam in april bekend dat drie bachelorstudies en één masterstudie van de faculteit geesteswetenschappen niet in één keer door de keuring zijn gekomen. De beide Utrechtse opleidingen van de faculteit geesteswetenschappen maken de optelsom van twaalf ‘gele kaarten’ voorlopig compleet.

Daar komt nog eens bij dat de universiteiten niet zomaar door de hoepel van de instellingstoets springen. De Vrije Universiteit trok zich terug uit de procedure, Rotterdam is alleen onder voorwaarden goedgekeurd en Groningen lijkt er dus ook niet zonder kleerscheuren vanaf te komen.

De NVAO maakt zich voorlopig weinig zorgen. Het is gewoon wennen dat de commissies van deskundigen strenger oordelen, meent voorzitter Anne Flierman. “Eén van mijn taken is verdrietige en boze bestuurders te woord staan. Dat heb ik al snel begrepen”, zei hij onlangs tegen het Hoger Onderwijs Persbureau.

Ook gaf hij toen aan dat de NVAO worstelt met de consistentie van oordelen. “Als de ene commissie die een instelling beoordeelt ergens zwaar aan tilt en de andere commissie geeft  er een ‘voldoende’ voor, wat moeten we dan doen? We moeten in gelijke gevallen gelijk oordelen.”