In plaats van de basisbeurs kunnen masterstudenten straks nog wel tegen gunstige voorwaarden een lening afsluiten bij de Dienst Uitvoering Onderwijs. Die kunnen ze na afstuderen terugbetalen.

Bij studenten die een tweejarige master in de techniek of in andere tekortsectoren afronden, wordt een deel van hun schuld kwijtgescholden. De minister wil voorkomen dat studenten zulke tweejarige masteropleidingen links laten liggen omdat ze die te duur vinden. Ook voor sommige eenjarige masteropleidingen maakt Bussemaker een uitzondering mogelijk, bijvoorbeeld bij de lerarenopleidingen. 

Later wil het kabinet de basisbeurs ook afschaffen voor bachelorstudenten, maar minister Bussemaker kondigde al aan dat ze daar een jaar langer de tijd voor neemt. Pas in september 2015 zullen bachelorstudenten onder het sociaal leenstelsel gaan vallen, als het kabinet dat plan door de Tweede en Eerste Kamer weet te leiden.

In de Eerste Kamer is nog geen meerderheid voor het afschaffen van de basisbeurs. D66 en GroenLinks kunnen het kabinet helpen en zijn niet principieel tegen een leenstelsel. Ze onderhandelen al weken met de minister over de voorwaarden, maar zijn nog niet tot een akkoord gekomen. D66 wil extra onderwijsinvesteringen, GroenLinks wil een hogere aanvullende beurs en minder collegegeld.

In het vorige kabinet wilden VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV de basisbeurs voor masterstudenten schrappen. De minister kon voortbouwen op dat wetsvoorstel. Zij rekent op de steun van deze twee oppositiepartijen in de senaat, liet ze merken in een interview met het Hoger Onderwijs Persbureau.

Maar CDA en PVV hebben al laten weten dat ze tegen zullen stemmen. Ze willen de basisbeurs helemaal niet opgeven, ook niet voor masterstudenten, en hadden in de vorige regeerperiode slechts een compromis gesloten met de VVD.

De partijen toenmalige regeringspartijen zouden tegelijkertijd een langstudeerboete invoeren: een verhoogd collegegeld voor studenten die meer dan een jaar uitliepen in hun opleiding. Die boete ging alsnog van tafel toen de PvdA in de regering kwam. Daarvoor in de plaats komt het leenstelsel, dat studenten veel meer geld kost.

Het huidige kabinet is ook van plan de ov-studentenkaart te versoberen. Oppositiepartijen willen dat onderwerp graag koppelen aan het debat over de basisbeurs, terwijl het kabinet ze los van elkaar wil zien.