De minister heeft vorig jaar prestatieafspraken gemaakt met de universiteiten, onder meer over het aantal studenten in honourstrajecten. Met deze extra programma’s voor de beste studenten zouden de onderwijsinstellingen ‘excellentie’ bevorderen. Vijf procent van de studenten zou hieraan mee moeten doen.

Sommige instellingen, waaronder de TU/e, leggen de lat zelfs nog hoger. "In onze Visie 2020 staat dat wij vinden dat tien procent van onze studenten in een excellentietraject moet zitten", aldus dr.ir. Lex Lemmens, dean van het Bachelor College aan de TU/e. "Met de minister hebben we afgesproken dat zeven procent daarvan in door Sirius goedgekeurde excellentie-trajecten moet zitten; de andere drie procent zijn bijvoorbeeld studenten die in de reguliere tijd een dubbele major doen of naast hun studie aan topsport doen."

De universiteiten gingen ervan uit dat ze extra collegegeld voor deze trajecten zouden mogen vragen, zoals het kabinet had aangekondigd. Maar minister Bussemaker besloot dit toch niet in de wet te zetten. Het is nu al moeilijk om studenten voor deze trajecten te interesseren, zei ze tegen de Tweede Kamer. Dat wordt er met verhoogd collegegeld niet makkelijker op.

Daar denken de universiteiten anders over. Studenten zijn best bereid extra te betalen, denken zij. Bovendien zijn de honoursprogramma’s moeilijk te betalen, nu de speciale startsubsidies voor deze programma’s aflopen. De instellingen denken dat ze in de problemen komen en wellicht hun streefcijfers niet kunnen halen.

Lex Lemmens zegt zich nauwelijks te kunnen voorstellen dat universiteiten hiervoor "massaal meer geld zouden willen vragen, ik heb daar in elk geval niets over gehoord". De TU/e heeft vooralsnog in elk geval geen plannen in die richting, benadrukt de dean. "We zijn net gestart met het Bachelor College en in het kader daarvan is ook een nieuw honours-programma opgezet. Dat programma start pas in september. Ik kan niet namens de rector en anderen in het Onderwijs Management Team spreken, maar persoonlijk zou ik zeggen: laat dat programma eerst maar eens een jaar lopen."
Lemmens zegt het onderwerp na de zomer wel te willen bespreken in het Onderwijs Management Team. 

Het is “onder strikte voorwaarden in een beperkt aantal gevallen” dat minister Bussemaker universiteiten wil laten experimenteren met een collegegeld voor honoursstudenten, dat maximaal twee keer het wettelijk collegegeld mag bedragen. Daarmee komt ze ook tegemoet aan een wens van CDA en VVD, die in april nog voorstelden om dit mogelijk te maken.

Deelname aan het experiment zal alleen mogelijk zijn als studenten “indien nodig” een beroep kunnen doen op het profileringsfonds: wie geen geld heeft, moet toch tot het beste onderwijs kunnen worden toegelaten, is de gedachte. “Met het experiment wil ik in ieder geval onderzoeken of en in hoeverre studenten hun keuze voor een honours-track laten beïnvloeden door de verhoging van het collegegeld”, aldus de minister in een brief aan de Tweede Kamer.

De minister zal naar eigen zeggen ook studentenorganisaties ISO en LSVb bij het experiment betrekken.