Vooraanstaande wetenschappers uit allerlei landen vrezen dat wetenschap het kind van de rekening wordt als Europa gaat bezuinigen. En het staat buiten kijf dat de EU inderdaad in de kosten moet snijden. Nu alle landen de crisis het hoofd moeten bieden, valt moeilijk te verdedigen dat het Europese budget stijgt.

Maar VVD-Europarlementariër Hans van Baalen ziet het niet zo somber in. “Een grote meerderheid van de landen vindt toch dat Europa weg moet van traditionele subsidies op landbouw naar subsidies voor kennis en innovatie. De wetenschap zal waarschijnlijk profiteren van de nieuwe onderhandelingen. Het is een kwestie van geven en nemen, anders krijg je hier in Europa nooit iets gedaan.”

Het voorstel van de Europese Commissie is om het wetenschapsbudget te laten stijgen naar tachtig miljard euro voor de komende zeven jaar. Lastig zijn de gesprekken wel, want er spelen twee onderhandelingen tegelijkertijd. Er moet eerst een begroting voor 2013 worden gemaakt en dan een ‘meerjarig financieel kader’ voor 2014 tot 2020.

Het vorige meerjarenplan loopt op zijn eind en daarom wordt 2013 nogal duur voor de EU. Allerlei declaraties voor subsidies die in de afgelopen jaren zijn toegezegd, bijvoorbeeld voor een brug of snelweg in een arme regio, worden nu ingediend. Dat maakt de begroting voor volgend jaar heikel.

“Ik verwacht niet dat ze er meteen uitkomen”, zegt Van Baalen. “Soms zetten ze bij onderhandelingen de klok een paar minuten voor twaalf stil, omdat ze er voor middernacht uit moeten zijn. Maar ze laten de klok geen weken stilstaan.”

Het lastige aan Europese onderhandelingen is dat ieder land een veto heeft en alles kan tegenhouden. Maar als de regeringsleiders er niet uitkomen, dan blijft de Europese Unie het vorige budget hanteren, dat dan niet eens met de inflatie stijgt. “Het is dus in ieders belang om een oplossing te vinden.”

De zuidelijke landen die hun landbouwsubsidies en ‘cohesiesubsidies’ willen behouden, staan tegenover de noordelijke landen die het wetenschapsbudget graag willen verruimen, Nederland bijvoorbeeld krijgt meer geld uit het wetenschapsbudget dan het eraan bijdraagt.

“Maar ook zuidelijke lidstaten kunnen alleen uit de spiraal van ellende komen als ze investeren in kennis”, denkt Van Baalen. “Een modern land kan zijn rijkdom niet alleen uit landbouw halen. Alleen een nicheproduct levert nog echt iets op, maar daar heb je weer extra kennis voor nodig. Daarom denk ik dat het budget voor het wetenschapsprogramma Horizon 2020 zal stijgen, want het biedt een uitweg uit de crisis. We zullen Grieken en Spanjaarden graag helpen om hun onderwijs een boost te geven.”

Als de regeringsleiders er uit zijn, moet ook het Europese Parlement er nog mee instemmen. En parlementariërs willen soms weer iets anders dan hun regeringen. “De groenen willen de economie duurzamer maken. De oud-communisten willen meer overdrachtssubsidies van rijke naar arme landen. En dan heb je nog de parlementariërs die het Europese budget willen verhogen onder het motto: hoe meer geld we uitgeven, hoe belangrijker we zijn.”

Van Baalen vindt het jammer dat de onderhandelingen zo langzaam gaan. “Het is ook een raar gegeven: in Nederland hebben we geen zevenjarenplan, maar hier bij de EU wel. De onderhandelingen vergen enorm veel aandacht en gijzelen de hele besluitvorming.”