- Onderzoek
- 14/02/2025
Profpraat | Het algoritme van de liefde
TU/e-onderzoeker Chris Snijders ontrafelt de geheimen van datingapps
Achter de schermen van datingapps draait een complex systeem dat onze keuzes stuurt. Wie beslist eigenlijk welke profielen we te zien krijgen? Wat hebben Tinder en Netflix met elkaar gemeen? En helpen datingapps ons echt de liefde van ons leven te vinden? Cursor sprak met TU/e-hoogleraar Sociologie van Technologie en Innovatie Chris Snijders over de onzichtbare krachten achter online daten.
De zoektocht naar liefde is de afgelopen jaren drastisch veranderd. Waar je vroeger iemand ontmoette bij een sportclub of tijdens het uitgaan, vindt de eerste kennismaking nu steeds vaker plaats in de digitale wereld. Met datingapps als Tinder, Bumble of Happn swipe je vanuit je eigen woonkamer moeiteloos door honderden potentiële matches. Maar hoe werken deze apps eigenlijk? Wat speelt er op de achtergrond? En brengen deze technologieën ons dichter bij de ware liefde, of houden ze ons juist aan het lijntje? Cursor vroeg het aan Chris Snijders, TU/e-hoogleraar binnen de groep Human-Technology Interaction van de faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences.
“In deze onderzoeksgroep bestuderen we hoe mensen met technologie omgaan en hoe we die interactie zo kunnen beïnvloeden dat technologie en de mens optimaal samenwerken”, vertelt Snijders.
Zoals Netflix je een film aanraadt, bepaalt Tinder welke profielen je te zien krijgt
Net zoals Netflix
“Ik ben geen datingapp-expert”, valt hij meteen met de deur in huis. “Maar wat daar achter de schermen gebeurt, is niet heel anders dan hoe bijvoorbeeld populaire streamingdiensten werken. Zoals Netflix je een film aanraadt, bepaalt Tinder welke profielen je te zien krijgt – het principe is hetzelfde.”
Er zijn talloze datingapps en -websites en hun werkwijze kan verschillen, maar ze draaien in de kern altijd om twee dingen, vertelt hij. Ten eerste proberen ze je daadwerkelijk aan iemand te koppelen, al is het maar om te laten zien dat de app werkt en zo nieuwe gebruikers aan te trekken. Ten tweede willen ze gebruikers zo lang mogelijk vasthouden. Aan de ene kant moeten ze dus voor leuke matches zorgen – want daarvoor komen mensen tenslotte. Maar aan de andere kant willen ze niet dat gebruikers té snel de ware liefde vinden en de app verlaten. Daarbinnen proberen ze een ideale balans te creëren.
Aan het lijntje houden
Om die perfecte match voor jou te vinden, verzamelen veel datingapps eerst zo veel mogelijk informatie over jou. Wat is je opleidingsniveau? Wat doe je graag in je vrije tijd? Wat zoek je in een partner? Op basis van deze gegevens worden profielen geselecteerd en aan jou gepresenteerd. Daarnaast volgen apps zoals Tinder nauwkeurig welke profielen je naar links of naar rechts swipet. Zo kan het algoritme steeds beter bepalen welke profielen bij je passen.
Maar op die manier leert de app ook welke profielen populair zijn, omdat ze vaak worden geliket. Daar wordt slim gebruik van gemaakt door deze profielen vaker aan te bieden – ze weten immers dat je waarschijnlijk positief zult reageren op wat al eerder veel succes had bij andere gebruikers. “Het is vergelijkbaar met hoe Netflix populaire films en series uitlicht op je homepagina”, aldus Snijders.
De kunst – gezien vanuit het perspectief van de app-ontwikkelaars – is om je net genoeg leuke matches te geven zodat je niet afhaakt
Deze techniek is vooral effectief wanneer mensen net nieuw zijn op de datingsite of -app. “Dan wil je ze meteen iets aantrekkelijks voorschotelen om ze te binden”, legt Snijders uit. “De gebruikers moeten het gevoel krijgen: hier valt iets te halen. Als mensen aan het begin gelijk een leuke ervaring met de app hebben, is de kans namelijk groter dat ze blijven.”
“Als je er langer op zit, zul je merken dat het ‘beginnersgeluk’ een beetje wegzakt”, vervolgt hij. “Je zult dan steeds langer moeten wachten op een leuke match.” De datingapps gebruiken dus dezelfde informatie om je daadwerkelijk een leuke match te bezorgen, maar ook om je de app te blijven laten gebruiken. “De kunst – gezien vanuit het perspectief van de app-ontwikkelaars – is om je net genoeg leuke matches te geven zodat je niet afhaakt. Om dat te bereiken manipuleren ze de boel een beetje en houden ze je aan het lijntje”, aldus Snijders.
Als je steeds blonde vrouwen naar rechts swipet, dan herkent Tinder dit patroon als jouw voorkeur
Collaborative filtering
“Een andere techniek die datingapps vaak gebruiken, is collaborative filtering”, vertelt hij. “Hiermee kunnen de apps persoonlijke aanbevelingen doen op basis van de voorkeuren en gedragingen van andere gebruikers.” Om dat te doen verzamelt de app eerst veel informatie over de voorkeuren van gebruikers op basis van hun swipegedrag. “Als je bijvoorbeeld steeds blonde vrouwen naar rechts swipet, dan herkent Tinder dit patroon als jouw voorkeur”, legt Snijders uit. “Maar ook als jouw swipegedrag lijkt op dat van een andere gebruiker, dan kan de app proberen om aan jou matches voor te stellen die die andere gebruiker ook aantrekkelijk vond.” Op basis van de gevonden gelijkenissen kan de app voorspellen welke profielen je waarschijnlijk leuk zult vinden. Dit werkt vergelijkbaar met hoe Netflix persoonlijke suggesties doet op basis van wat andere gebruikers met hetzelfde kijkgedrag leuk hebben gevonden.
Dit systeem wordt steeds slimmer naarmate je meer gebruik maakt van de app. Hoe meer je swipet, hoe meer het algoritme leert over je voorkeuren en gedragingen. Hierdoor worden de aanbevelingen steeds persoonlijker en nauwkeuriger, gebaseerd op vergelijkbare keuzes van andere gebruikers.
De werkelijkheid oppoetsen
Omdat deze apps zorgen voor een fijne gebruikerservaring en veel interactie, trekken ze ook mensen aan die niet per se op zoek zijn naar een serieuze relatie. “Waar men vroeger contactadvertenties gebruikte met één duidelijk doel – het vinden van een levenspartner – hebben gebruikers van datingapps tegenwoordig uiteenlopende motieven”, vertelt Snijders. Sommigen willen gewoon weten hoe ze in de markt liggen of kijken wat er te vinden is; anderen zien het swipen als een vorm van ontspanning. “Zoals sommige mensen gedachteloos door TikTok scrollen, swipen anderen een avondje op Tinder zonder dat ze serieuze bedoelingen hebben.” Dit maakt het moeilijker om te onderscheiden wie écht op zoek is naar een serieuze match. Terwijl de één alleen vermaak zoekt, is de ander oprecht enthousiast over een match en voelt zich teleurgesteld als het op niets uitloopt.
Wie een datingapp opent, kan de indruk krijgen dat iedereen knap, succesvol en sociaal is
Bovendien is het online veel eenvoudiger om een ander beeld van jezelf te schetsen dan in een ouderwetse contactadvertentie. Mensen kunnen zich jonger, langer of beter opgeleid voordoen dan ze werkelijk zijn. Ook profielfoto’s zijn niet altijd een eerlijke weergave: de foto’s kunnen verouderd zijn of bewerkt met schoonheidsfilters. “Bijna iedereen poetst de werkelijkheid een beetje op”, zegt Snijders. “Wie een datingapp opent, kan daardoor de indruk krijgen dat iedereen knap, succesvol en sociaal is – een effect dat we ook kennen van sociale media.” Mensen gaan hier op verschillende manieren mee om. De een ziet dat als een luxeprobleem: wat fijn, zoveel mooie mensen om uit te kiezen. De ander raakt juist ontmoedigd: iedereen lijkt perfect, behalve ik – hoe kan ik daar ooit tussen komen?
Ook de app zelf kan invloed hebben op hoe gebruikers worden gepresenteerd, merkt Snijders op. “Als je vijf foto’s op je profiel hebt staan, kan de app op basis van data bepalen welke het meest succesvol is en die als eerste tonen. Je stelt dus zelf je profiel op, maar hebt geen controle over hoe het uiteindelijk aan anderen wordt getoond.” Dit lijkt misschien een subtiele ingreep, maar het roept de vraag op hoe ver zo’n app hierin kan gaan. Wat als de app – zonder dat je het weet – je foto’s bewerkt met schoonheidsfilters om je aantrekkelijker te maken? “Dan zouden we het ineens een stuk bedenkelijker vinden”, zegt Snijders.
Zoals je telkens Instagram opent om te kijken of iemand je foto heeft geliket, voel je de drang om te checken of je een nieuwe match hebt
Verslavend
Een ander problematisch aspect van online daten is dat de eindeloze zoektocht naar ‘de ware’ verslavend kan werken. Een match krijgen kan net zo’n prettig gevoel geven als een like op Instagram. Het is een klein bevestigingsmoment dat ervoor zorgt dat gebruikers steeds weer terugkomen. “Zoals je telkens Instagram opent om te kijken of iemand je foto heeft geliket, voel je de drang om te checken of je een nieuwe match hebt”, aldus Snijders.
Maar het verslavende effect gaat nog verder dan dat. De app speelt in op een bijna magnetische nieuwsgierigheid: zit er misschien toch nog ergens een betere match voor mij? Iedere keer dat je de app opent, hoop je op een leuke match, en als je in het verleden ‘beloond’ werd met een fijne interactie, wil je dat succes herhalen. Dit creëert een vicieuze cirkel die aanstuurt op herhaald gebruik.
Dit soort verslavend gedrag wordt vaak verklaard door variable ratio reinforcement, een concept uit de psychologie. Het verwijst naar een beloningssysteem waarbij de frequentie van beloningen varieert, en de gebruiker niet precies weet wanneer de beloning komt. In plaats van altijd na een vast aantal pogingen te worden beloond, zoals bij een vaste ratio, krijg je de beloning na een willekeurig aantal acties.
Een bekend voorbeeld van variable ratio reinforcement is het gebruik van slotmachines in casino's. Je weet niet precies na hoeveel keer spelen je zult winnen, maar de beloningen komen op onvoorspelbare momenten, waardoor je geneigd bent om door te blijven spelen. Op dezelfde manier kun je blijven swipen in de hoop dat je uiteindelijk iemand tegenkomt die je leuk vindt, maar je hebt geen idee hoeveel pogingen je daarvoor nodig hebt, wat je motiveert om steeds weer door te blijven gaan.
Het is nooit écht klaar – er is altijd weer een volgende potentiële match om doorheen te swipen
Keuzestress
Omdat de apps soms plaatsgebonden werken en alleen binnen een bepaalde straal zoeken, veranderen de opties ook continu. “Wie op vakantie in Spanje zit, krijgt dan ineens andere profielen te zien. En wie in Eindhoven iedereen al voorbij heeft zien komen, kan het elders opnieuw proberen”, vertelt Snijders. “Het is nooit écht klaar – er is altijd weer een volgende potentiële match om doorheen te swipen.”
Meer keuze dan ooit betekent niet per se dat de zoektocht naar de ware makkelijker wordt, aldus Snijders. “Het is een munt met twee kanten: zo’n enorm aanbod heeft zowel voor- als nadelen.” Mensen met een niche-interesse, een niet-mainstream levensstijl of specifieke opvattingen kunnen juist wél makkelijker een match vinden die ze in het dagelijks leven waarschijnlijk niet zomaar zouden tegenkomen. Maar voor anderen werkt het overweldigend. “Sommigen raken door keuzestress verlamd en blijven eindeloos doorswipen, omdat ze geen beslissing durven nemen.”
Gezonde argwaan
Als we alle aspecten op een rij zetten, wat is dan de conclusie? De vraag dringt zich op: Helpen datingapps ons in de zoektocht naar de ware, of maken ze het juist ingewikkelder? “Dat kun je niet eenduidig stellen”, reageert Snijders. “Het enige wat we met zekerheid kunnen zeggen, is dat daten door deze apps heel anders is geworden, of je het nou wilt of niet.” Via de app kun je zomaar de liefde van je leven tegenkomen. Tegelijkertijd is het belangrijk om goed te begrijpen hoe deze apps werken en er bewust mee om te gaan, benadrukt hij. “Realiseer je vooral dat deze apps belangen hebben die soms tegenstrijdig kunnen zijn met de jouwe”, waarschuwt hij.
De app-ontwikkelaars kunnen veel dingen doen die misschien niet helemaal netjes zijn, maar waar puur juridisch gezien niets mis mee is
Een voorbeeld van wat er mis kan gaan als we datingapps blind vertrouwen, wordt duidelijk in de documentaire Ashley Madison: Sex, Lies & Scandal, beschikbaar op Netflix. Deze documentaire onderzoekt het schandaal rond de Ashley Madison-website, een platform voor buitenechtelijke relaties. Veel vrouwelijke profielen op deze site bleken chatbots te zijn, ontworpen om mannelijke gebruikers te verleiden en betrokken te houden. “Die vrouwen wilden natuurlijk nooit afspreken, want ze bestonden helemaal niet, maar de mannen waren ondertussen bereid te betalen om met hen in gesprek te blijven”, legt Snijders uit. Dit schandaal leidde tot veel discussie over ethiek en transparantie in de online datingwereld.
Een makkelijke oplossing om deze zorgen weg te nemen, is er niet. De juridische grens tussen wat wel en niet acceptabel is, ligt ver weg, en het is moeilijk om die scherp te stellen. “De app-ontwikkelaars kunnen veel dingen doen die misschien niet helemaal netjes zijn, maar waar puur juridisch gezien niets mis mee is”, aldus Snijders. Bovendien zijn ze niet geneigd om te delen hoe hun algoritmes precies werken.
Volgens hem is het verstandig om een gezonde argwaan te hebben – zowel tegenover de app, die kan manipuleren, als tegenover de gebruikers die zich anders kunnen voordoen of verkeerde motieven hebben. “Het is goed om een beetje voorzichtig te zijn en alles wat je online tegenkomt met een korrel zout te nemen”, besluit hij.
Discussie