Regeldruk versus innovatie

Voorzitter Theo Henrar van FME, de branchevereniging van de technologische industrie en mede-organisator van het debat, deed vooraf al een oproep aan de aanwezige Europarlementariërs om de wet- en regelgeving binnen de perken te houden: “De lijsttrekkers moeten ervoor zorgen dat Europa niet meer koploper regeldruk is, maar koploper innovatie.”

Hellen van der Plas, directeur van verlichtingsbedrijf Signify (het voormalige Philips Lighting), kwam in haar keynote speech tot dezelfde oproep. “Europa moet niet alleen een regelmacht zijn, maar ook een innovatiemacht. We hebben een gelijk speelveld nodig, eerlijke concurrentie en open samenwerking.”

Dat gelijke speelveld ontbreekt, gezien de grote verschillen in staatssteun tussen landen als Duitsland, Frankrijk en Nederland. Overheden en bedrijfsleven moeten vaker de krachten bundelen, vindt Van der Plas. “Publieke en private partijen moeten meer samenwerken om de Europese innovatiedoelstellingen te realiseren.” Volgens de Signify-bestuurder moet er vooral meer aandacht komen voor de uitvoering van beleid, want daar schort het aan, ondanks de ambitieuze doelstellingen op het gebied van energie en klimaat.

Geopolitieke macht

De opkomende geopolitieke macht van China liep als een rode draad door het debat. China is niet alleen nog maar de werkplaats van de wereld, maar heeft ook een sleutelpositie verworven op het gebied van essentiële grondstoffen voor de energietransitie en wordt ook steeds innovatiever als het gaat om bijvoorbeeld elektrische auto’s. “We moeten niet meer naïef zijn als het over China gaat”, zegt Malik Azmani van de VVD. “We moeten onze kennis beter beschermen, want China moet niet langer onze uitvindingen kunnen stelen.”

“Als we alleen maar kijken naar het beschermen van kennis, dan voeren we een achtergrond gevecht”, werpt Reinier van Lanschot van Volt tegen. “Bij de transitie naar een klimaatneutrale economie hoort veel kennisdeling. Kennis houdt zich niet aan grenzen. De smartphone in je broekzak bevat onderdelen die in 25 verschillende landen zijn gemaakt.”

Bas Eickhout van GL/PvdA sluit zich tijdens het debat aan bij de stelling dat Europa zijn naïviteit moet kwijt zien te raken. “We hebben veel groene innovatie in Europa, maar de opschaling en productie vindt vaak in China plaats. We moeten niet meer naïef zijn en vrijhandelsakkoorden sluiten zoals in het verleden. Europa moet weer industriepolitiek gaan voeren, en meer nadenken over waar de noodzakelijke grondstoffen vandaan moeten komen en wat het investeringsbeleid is.”

Vitale infrastructuur

“Ik ben blij te horen dat we gaan investeren in de industriële capaciteit van Europa”, reageert Jessika van Leeuwen van BBB. Volgens haar komt ‘vitale infrastructuur’ in buitenlandse handen. “Dat vind ik zorgelijk.” Landbouwgrond hoort volgens Van Leeuwen ook onder ‘vitale infrastructuur’. Ze vertelt over Franse landbouwgrond die door Chinese partijen wordt opgekocht. “China kan veel, maar het land is niet goed in het voeden van zijn eigen bevolking. Nederland heeft vitale kennis over agritech die we kunnen gebruiken in de onderhandelingen met China. BBB is in principe voor een open economie.” Samenwerking tussen China en Europa ziet Van Leeuwen wel zitten. “Maar vitale kennis en infrastructuur moeten we beschermen.”

Dirk Gotink van NSC vindt ook dat Europa ervoor moet waken zijn kennis ‘gratis weg te geven’. “De Chinezen watertanden van alles wat hier in Brainport te vinden is. ASML is geopolitiek relevant. Dat moeten we veel meer beschermen.” Gotink vindt bijvoorbeeld dat de Europese Commissie overnames van Europese bedrijven door Chinese partijen moet kunnen blokkeren.

De politiek moet dan wel veel beter weten wat er aan technologische ontwikkelingen gaande is, want anders kun je geen industriebeleid voeren of bedrijven beschermen tegen overnames, benadrukt Berendsen van het CDA. “ASML kent iedereen inmiddels wel. Maar de mogelijkheden en de impact van fotonica, dat begrijpt lang niet iedereen.”

Arbeidsmigranten

Het aantrekken van arbeidsmigranten is het volgende debatonderwerp. Volgens Gerben-Jan Gebrandy van D66 is het aantrekken van arbeidsmigranten hard nodig. “We hebben een vergrijzende bevolking en we willen economisch blijven groeien. Tegelijkertijd razen er twee revoluties over de wereld. We zitten namelijk middenin een ingrijpende energietransitie en een voortgaande digitalisering van de samenleving. We moeten op kennisgebied enorm ons best doen om de brains voor Europa te winnen.”

Gotink van NSC ziet dat anders. “Er staat heel veel druk op allerlei voorzieningen in Nederland, zoals betaalbare huizen. Kijk ook naar de trein en het energienet, alles loopt tegen zijn grenzen aan.” NSC tornt niet aan het vrij verkeer van personen in Europa, maar wil wel paal en perk stellen aan migratie.

Dat kan volgens Gotink door selectiever te zijn in welke sectoren de ruimte krijgen om te groeien. “Om de paar kilometer staat er een distributiecentrum in Nederland. Dat zijn geen bedrijven met een hoge toegevoegde waarde voor Nederland. We moeten veel scherper kiezen welke economie we willen zijn. We moeten minder sturen op banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt.”

Ook de landbouwsector ‘moet anders’, aldus Gotink. “Het verdienmodel van de landbouw moet anders, dat moet niet afhankelijk zijn van knettergoedkope arbeidskrachten. De uitbuiting van arbeidsmigranten is echt een misstand.”

Meer bètawetenschappers

“Waarom hebben we tekorten op de arbeidsmarkt”, vraagt Van Leeuwen van BBB zich hardop af, om meteen zelf het antwoord te geven: “We zijn een land van alfawetenschappers geworden. Voor de lange termijn wil ik heel graag meer bètawetenschappers in Nederland.”

Als er naar kennismigranten wordt gekeken, dan moet daar wel fatsoenlijk in geïnvesteerd worden, aldus de BBB-kandidaat. “Kennismigranten komen naar Nederland met een korte termijnvisie. Die willen eigenlijk naar Londen, die gaan vaak snel weer weg. Hoe zorgen we ervoor dat die mensen zeggen: Nederland is zo slecht nog niet, hier zou ik willen integreren en mijn kinderen laten opgroeien.” Dat zorgt ook voor meer draagvlak in de samenleving. “Mensen op leeftijd kunnen nu in Eindhoven geen koffie meer in het Nederlands bestellen.”

Van Leeuwen is ook van mening dat er meer geïnvesteerd moet worden in het vestigingsklimaat voor bedrijven. “Het hoofdkantoor van Shell is al vertrokken. De industrie verdient steun. Het beklemmende klimaatbeleid resulteert in afbraakbeleid voor de industrie.” Brussel wil ‘koste wat het kost’ in 2050 klimaatneutraal zijn. De klimaatambities van Europa zijn volgens BBB ‘niet haalbaar en niet betaalbaar’. Daar moet Europa vanaf, als het aan BBB ligt. “We moeten verduurzamen, maar we moeten de industrie wel de ruimte geven. We willen er langer over kunnen doen, op een gematigde manier die voor iedereen behapbaar is. Als je rood staat, kun je niet groen doen.”

Stinkende wonden

Eickhout van GL/PvdA reageert fel op het betoog van Van Leeuwen. “We hebben de auto-industrie heel lang weinig regels opgelegd, dat leidde tot dieselgate. Ondertussen kreeg China door dat de elektrisch auto superieur is. China heeft er beleid op gevoerd en een voorsprong genomen. Europa is dankzij Frans Timmermans wakker geworden. Zachte heelmeesters die geen regels hanteren maken stinkende wonden en dan haalt China ons in.”

Gotink van NSC is ook kritisch richting BBB, waarmee het in Nederland een coalitie aan het smeden is. “BBB zaagt hier aan de poten van het Parijs-akkoord. Bedrijven en boeren zijn druk bezig met klimaatbeleid. Niet doen BBB.”

In haar slotverklaring breekt Van Leeuwen nog een lans voor de Nederlandse industrie. “Die produceert op de schoonste manier ter wereld. Als we het vestigingsklimaat niet verbeteren, dan verdwijnt de industrie en wordt er elders vuiler geproduceerd. En dan verliezen we de basis voor innovatie in Nederland.”