Kernwaarden vergelijken

Volgens Peters is de huidige generatie studenten gevoeliger voor maatschappelijke onderwerpen. “Deze groep kijkt of hun persoonlijke waarden overeenkomen met de waarden die de organisatie vertegenwoordigt en uitdraagt.” Op deze manier zoeken zij bevestiging in het gedrag van de universiteit waar zij studeren, aldus Peters.

Hij benadrukt hoe belangrijk het is dat organisaties hun eigen kernwaarden naleven. “Waarden zijn er niet zomaar. Ze zijn richtinggevend voor het gedrag van de organisatie. Als je waarden hebt dan zul je je er ook naar moeten gedragen. Je reputatie is niets anders dan doen wat je belooft dat je doet.”

De kernwaarden van de TU/e

De huidige kernwaarden van de TU/e zijn ‘open’, ‘personal’, ‘engaged’ en ‘curious’. Deze worden momenteel herzien onder leiding van rector magnificus Silvia Lenaerts en ambassadeur integriteit Ingrid Heynderickx. Dit proces gebeurt bottom-up in nauwe samenwerking met de TU/e-gemeenschap. Aan het begin van academisch jaar 2024/2025 worden de herziene kernwaarden bekendgemaakt. Op basis van tussentijdse updates is de verwachting dat de nieuwe waarden niet fundamenteel zullen afwijken van de huidige vier.

Maatschappelijke antenne nodig

Juist omdat de huidige generatie studenten zo maatschappelijk betrokken is, is het volgens Peters als bestuur extra belangrijk om een maatschappelijke antenne en voldoende omgevingssensitiviteit te hebben. “Zo kunnen ze maatschappelijke issues vroegtijdig identificeren en daar het liefst zelf een positie innemen voordat dat wordt afgedwongen.”

Dit fenomeen - de kritiek voor zijn - noemt hij ook wel ‘stealing thunder’. “Dat doe je door heel snel zelf met een statement te komen”, vertelt hij. “Het is altijd beter om zelf te kiezen om een positie in te nemen, dan om gedwongen te worden. Dat haalt de druk weg.” Als voorbeeld noemt hij de Universiteit van Amsterdam (UvA). Zij kwamen direct op 26 oktober 2023 met een publiek statement naar buiten. “De UvA was aanvankelijk alle druk voor”, onderstreept hij. “Je zult dan vervolgens wel moeten bezien wat er nodig is om aan de verwachtingen te voldoen, want anders kan het alsnog escaleren. Ook zal de top van de organisatie zichtbaar moeten zijn op die maatschappelijke thema’s.”

Ook de TU/e kwam snel, op 31 oktober 2023, met een bericht over de situatie in Israël en Palestina. Echter, deze werd niet publiekelijk gepubliceerd maar intern rondgemaild met de ietwat algemene onderwerpregel: ‘In our TU/e community, we respect each other, even when opinions differ.’ Het is de vraag hoeveel TU/e’ers dit bericht hebben gelezen.

(Nog) geen beleid

Na de e-mail op 31 oktober, organiseerde Studium Generale, ESA en TINT half november dialoogsessies over de oorlog (bekijk de dialoog online). Daarna was het enkele maanden stil, totdat er - na een open brief en verschillende demonstraties - een publiek statement van het CvB online verscheen. In dat statement verklaarde het CvB dat de TU/e geen politiek instituut is, maar pro-Palestina-demonstranten waren daar niet tevreden mee. Het CvB heeft daarna geen aanvullende statements meer gedaan over dit onderwerp en zijn er geen nieuwe initiatieven (zoals dialoogsessies e.d.) vanuit de universiteit georganiseerd.

Volgens bestuurswoordvoerder Ivo Jongsma is het een ‘relevant en actueel onderwerp’, maar tegelijkertijd nog lastig om hier specifieke uitspraken over te doen. Op dit moment bestaat er volgens hem namelijk nog geen beleid voor situaties zoals deze. “Er wordt gewerkt aan dit beleid in kader van ingrijpende, mondiale ontwikkelingen en crises. Er wordt deze zomer en dit najaar aan gewerkt en vervolgens geïmplementeerd. Het betreft complexe, gevoelige materie en het beleid moet daarom met zorg en rijpe overweging worden vormgegeven, waarbij we tevens aansluiten bij de richtlijnen die in UNL-verband zijn opgesteld”, aldus Jongsma.

En de Oekraïense vlag dan?

Deze statements over ‘het niet hebben van beleid’ en ‘geen politiek instituut zijn’ roepen bij een deel van de TU/e-gemeenschap vragen op. Boudewijn van Dongen, hoogleraar Analytics, schrijft in een column: ‘Het was niet heel tactisch om tegen de anti-Israël-demonstranten vol te houden dat de TU/e geen politieke organisatie is, terwijl de Oekraïense vlag buiten fier wappert.’ In een ander opiniestuk schrijft student M. van Dijk: ‘Door het kiezen van een kant tussen Rusland en Oekraïne heeft de universiteit zichzelf in de vingers gesneden. De waardevolle neutraliteit is immers verbroken maar zou niet als voorbeeld genomen moeten worden voor het toekomstig handelen van soortgelijke situaties.’

Cursor sprak met bestuurswoordvoeder Ivo Jongsma over deze situatie.

Hoe verhoudt het hijsen van de Oekraïense vlag zich tot het statement over ‘politieke neutraliteit’?

“In 2022 riep de minister van OCW op om de banden te bevriezen met Rusland. Daarmee is van hogerhand een politiek signaal gegeven waar alle universiteiten in Nederland gehoor aan hebben gegeven. We gaan in ons nieuwe beleid uitgangspunten opnemen die ook het al dan niet hijsen van vlaggen zullen beslaan.”

Werd het hijsen van de vlag ook opgelegd, of was dit op eigen initiatief van de TU/e?

"Dit was op initiatief van de TU/e. Je moet dat in de context zien: de regering maakte heel duidelijk dat het land achter Oekraïne stond en geschokt was over de inval van Rusland."

Wat zijn de redenen om de vlag nu te laten hangen ten tijde van de discussie over politieke neutraliteit?

"We willen onze nieuwe uitgangspunten voor het omgaan met dit soort situaties helder hebben uitgewerkt, voor we iets uitvoeren."

Vorige maand hesen demonstranten de Palestijnse vlag op campus. Deze vlag werd snel weer verwijderd. Waarom werd deze vlag verwijderd?

“De vlag was illegaal opgehangen, waarbij bovendien het mechaniek van de vlaggenmast beschadigd is geraakt. Dit is bij het verwijderen van de vlag hersteld.”

In het eerdergenoemde opiniestuk stelde een werknemer voor om nooit landsvlaggen (anders dan de Nederlandse) te hijsen en in plaats daarvan standaard de vlag voor de Rechten van de Mens op te hangen. Hoe kijkt de universiteit tegen dit idee aan?

“Dat zijn mooie suggesties die we meenemen in het kader van ons nieuwe beleid.”

Aanvulling (dinsdag 9 juli): in een eerdere versie van dit artikel stond in dit kader dat het onduidelijk was of het hijsen van de Oekraïense vlag werd opgelegd vanuit de regering of dat dit op eigen initiatief van de TU/e was. Inmiddels heeft woordvoerder Ivo Jongsma bevestigd dat dit op eigen initiatief was. Het antwoord op deze vraag, en op een extra vervolgvraag waarom de vlag er nog altijd hangt is toegevoegd in deze versie.

Wat is het verschil voor bestuurders?

Volgens Peters valt het binnen de verwachtingen dat de TU/e - en vele andere hogescholen en universiteiten - na de inval van Rusland in Oekraïne in 2021 zich al snel achter Oekraïne schaarden. “Ik denk dat het in geval van Rusland-Oekraïne voelt als een aanval op deze gemeenschap. De aanval op Oekraïne was feitelijk ook een aanval op het Westen. En dat maakt het denk ik makkelijker om heel snel die vlag te hijsen en allerlei initiatieven te ontwikkelen”, legt hij uit. “In het ene geval is er bijna een directe dreiging op de westerse samenleving en in het andere geval is het ver weg, is het geen directe dreiging, en voelt men daardoor wat minder de behoefte zich hierin uit te spreken.” Daarnaast speelt volgens hem de grote verdeeldheid over het conflict ook een belangrijke rol. “Je gaat niet aan ieders verwachtingen voldoen en daarom vinden bestuurders het moeilijk om zich uit te spreken in dit conflict.”

Toch is het volgens Peters belangrijk om het gesprek aan te blijven gaan als bestuur. “Zolang je merkt dat dit leeft in je organisatie, dan zul je daarin een rol in moeten blijven vervullen. Doe je dat niet, dan zal de druk groter worden en de situatie escaleren zoals het ook in Amerika uit de hand is gelopen.”

Met oog op dit belang vroeg Cursor Jongsma of de TU/e nog initiatieven in de pijplijn heeft zitten om de dialoog te bevorderen. “We geven vooral partijen de ruimte om hun geluid te laten horen en events te organiseren. We houden zelf het sentiment in de organisatie goed in de gaten, blijven in gesprek om de behoeftes te peilen. Het organiseren van dialoogsessies is daarbij zeker een mogelijkheid die wij aanbieden.” De TU/e staat het organiseren van dialoogsessies en dergelijke dus toe, maar heeft vooralsnog geen eigen initiatieven op de planning staan.