- De universiteit , Onderzoek
- 24/04/2024
4TU.Energy: energietransitie bevorderen door de krachten te bundelen
Tijdens de Community day besprak de netwerkorganisatie energieonderzoek en diens financiering
4TU.Energy, een netwerkorganisatie van de vier technische universiteiten op het gebied van energie, kwam vorige week in Amersfoort bijeen voor de Community day. Een gelegenheid om te netwerken en kennis te delen, maar ook om nieuwe leden te verwelkomen en wegwijs te maken in het energielandschap. De centrale vraag van dit jaar was: waar haal ik geld vandaan voor mijn onderzoek?
4TU is een samenwerkingsverband van de vier technische universiteiten van Nederland – TU Delft, Wageningen University & Research (WUR), Universiteit Twente (UT) en de TU/e. Binnen deze federatie zijn er tien centers met elk een bepaald focusgebied; 4TU.Energy is er één van, maar er is bijvoorbeeld ook een center voor ICT en een rondom het thema ‘resilience’. “Het zijn allemaal netwerkorganisaties, ze hebben geen formele status en zijn nergens fysiek gevestigd”, vertelt David Smeulders, TU/e-hoogleraar Energy Technology en wetenschappelijk directeur van 4TU.Energy.
Met een totaalbudget van zo’n 150 duizend euro per jaar, die de tien centers van de Colleges van Bestuur van de vier deelnemende instellingen krijgen, kunnen ze activiteiten organiseren om de samenwerking te bevorderen. Het primaire doel van deze netwerkorganisaties is om een ecosysteem te creëren waarin mensen elkaar goed kunnen vinden, maar ook om gezamenlijk onderwijs aan te bieden of elkaar in ieder geval op de hoogte te houden van de onderwijsprogramma’s. De belangrijkste doelgroep zijn de medewerkers en de studenten van de universiteiten, benadrukt Smeulders. “Daar doen we het voor.”
Connect, Coordinate, Collaborate en Create
Hij haalt een blaadje papier tevoorschijn met daarop de doelstellingen van 4TU.Energy: Connect, Coordinate, Collaborate en Create. “Een van de dingen die we doen is de jaarlijkse Community day organiseren”, zegt Smeulders. Daarmee willen ze vooral de nieuwe mensen - ud’s, uhd’s, promovendi en postdocs die net zijn aangesteld - wegwijs maken in het Nederlandse energielandschap. “Vaak komen ze uit het buitenland, dus ze kennen hun eigen organisatie nog niet eens zo goed.” Tijdens dit netwerkevent kunnen ze elkaar persoonlijk leren kennen en leren ze aan de hand van presentaties over de verschillende projecten en mogelijkheden om samen te werken.
Een van de belangrijke thema’s waar 4TU.Emergy op focust - en tevens het hoofdthema van de Community day dit jaar - is: hoe krijg ik mijn onderzoek gefinancierd? Met het programma willen de organisators de deelnemers op de mogelijkheden wijzen en praktische handvatten geven. Zo is Mark Boneschanscher, de managing director van EIRES (TU/e-instituut voor hernieuwbare energie), gevraagd om een presentatie te geven over de financiering van wetenschappelijk onderzoek. “Mark komt van de NWO, dus hij is goed bekend in het financieringslandschap”, aldus Smeulders. “Hij zal laten zien waar je geld vandaan kan halen. En hoe je misschien met een collega samen iets op kunt zetten.”
Rapid research funding
“Als 4TU-community hebben we ook een beetje geld ter beschikking gesteld voor funding”, vervolgt hij. “Dat is juist om te zorgen dat er gemeenschappelijkheid ontstaat. Dus wil iemand bijvoorbeeld een symposium over warmte houden om mensen bij elkaar te brengen, dan kan dat.” Maar er zijn ook andere mogelijkheden. “Stel, je hebt een hele goede kandidaat voor een PhD- of postdoc-positie, maar je hebt op dat moment nog niet het geld, want de contracten zijn nog niet getekend of je wacht op een subsidie. Dan kun je bij ons een soort van overbruggingskrediet aanvragen, snelle financiering voor de eerste maanden”, legt hij uit. Dankzij deze ‘rapid research funding’ kun je het talent binden en voorkomen dat je het kwijtraakt aan de industrie.
Maar het budget kan ook gebruikt worden om de samenwerking tussen de centers onderling te stimuleren; zo werkt 4TU.Energy samen met 4TU.NIRICT, het center voor ICT. Er is namelijk overlap tussen energie en informatietechnologie. “Denk aan elektriciteitsnetwerken die afhankelijk zijn van computersystemen om processen te optimaliseren en te zorgen dat de netwerkcapaciteit goed verdeeld wordt”, aldus Smeulders.
Als de federatie er niet was, dan zouden we met een achterstand beginnen
Hij benadrukt hoe waardevol de 4TU-samenwerking op het gebied van energie is. “Als de federatie er niet was, dan zouden we met een achterstand beginnen”, stelt hij. “Al het onderzoek, onderwijs en maatschappelijke ontwikkeling op het gebied van de energietransitie zijn alleen te realiseren als je alle partijen vanaf het begin meeneemt en van elkaars kracht gebruikmaakt.”
Volgeboekt
Om die succesvolle samenwerking te stimuleren organiseert 4TU.Energy net als vorig jaar een Community day. Zo’n zestig tot zeventig mensen komen hiervoor op een regenachtige dinsdagochtend medio april naar Amersfoort: van promovendi tot hoogleraren en van bekende gezichten die elkaar enthousiast begroeten tot nieuwkomers die rustig rondkijken of een eerste gesprek met anderen proberen aan te knopen. Het event is niet alleen volgeboekt; de organisatoren hebben zelfs extra stoelen moeten regelen om iedereen te kunnen verwelkomen. Na een welkomstwoord door David Smeulders begint het ochtendprogramma, dat bestaat uit onderzoekspresentaties die bedoeld zijn om de bezoekers een breed research overview te geven.
Tarek Alskaif, universitair docent Energy Informatics aan de WUR, vertelt over de rol die ICT kan spelen bij het faciliteren van de energietransitie. De intermitterende aard van hernieuwbare energie – oftewel het feit dat de productie ervan niet volledig voorspelbaar of controleerbaar is – vormt een grote uitdaging waar ICT oplossingen voor kan bieden. Zo kunnen informatietechnologieën de flexibiliteit van onze energie-infrastructuur vergroten en zorgen dat vraag en aanbod beter op elkaar afgestemd worden.
Henny Romijn, universitair hoofddocent Technology & International Sustainable Development aan de TU/e, presenteert 4TU Alliance on Energy Access, waar zij onderdeel van uitmaakt. Dit onderdeel van 4TU.Energy focust op SDG7, een van de Duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties die luidt: geef tegen 2030 iedereen toegang tot betrouwbare, betaalbare, duurzame en moderne energie. Ondanks de grote inspanningen en vooruitgang op dit gebied is de realiteit nog steeds schrijnend: meer dan 700 miljoen mensen hebben geen toegang tot elektriciteit en bijna 2,5 miljard mensen hebben geen toegang tot schone kookfaciliteiten, vertelt Romijn. Met de alliantie proberen de initiatiefnemers een platform voor onderzoekers te creëren zodat ze hun krachten kunnen bundelen. Daarnaast ondersteunen ze onderwijsactiviteiten om de jonge generatie erbij te betrekken en nemen ze deel aan verschillende sociale projecten in ontwikkelingslanden waar toegang tot energie een groot probleem is.
Pitches
Na de lunch wordt het programma vervolgd met pitches van projecten die gefinancierd zijn door de federatie. Peyman Taheri, onderzoeker van TU Delft, vertelt over een innovatieve technologie die de natuurlijke koolstofkringloop nabootst en zorgt voor het afvangen van CO2 uit de lucht om het vervolgens te gebruiken voor de productie van iets nuttigs. In zijn onderzoek kijkt hij hoe je door gebruik van zogenaamde elektrokatalysatormaterialen CO2 via elektrochemische processen om kunt zetten in synthetische brandstoffen.
TU/e-onderzoeker Maja Rücker laat zien met welke technieken je de concentraties van CO2 in het zeewater kunt meten. In zeewater zit ongeveer 140 keer meer opgeloste CO2 dan in de lucht. Met zogenaamde IOC (Indirect Ocean Capture)-technologieën kan CO2 uit de atmosfeer worden gehaald door gebruik te maken van de uitwisseling van gassen tussen lucht en oceaan. Zo zorgt de extractie van CO2 uit het zeewater ervoor dat het zeewater meer CO2 uit de atmosfeer kan absorberen. Om de IOC-technologie verder te kunnen implementeren op verschillende locaties, moeten de watermonsters in realtime nauwkeurig worden geanalyseerd. Rücker kijkt in haar onderzoek hoe je CO2-responsieve microgels kunt gebruiken om concentraties van CO2 in het zeewater te meten.
Ik wil jullie haakjes geven zodat jullie met elkaar kunnen samenwerken, niet per se met mij
Marktplaats voor warmte
Een van de hoogtepunten van de dag is de levendige presentatie van keynote speaker Kamel Hooman, hoogleraar Heat Transformation Technology aan de TU Delft. De Australiër steekt van wal met het herhalen van de rol en doelstellingen van 4TU. Hij benadrukt dat hij veel waarde hecht aan samenwerking en deze belangeloos wil faciliteren. “Ik wil jullie haakjes geven zodat jullie met elkaar kunnen samenwerken, niet per se met mij”, spreekt hij de zaal toe.
Vervolgens deelt hij zijn visie op hoge-temperatuurwarmte die kan worden opgewekt uit verschillende bronnen. Hij noemt elektriciteit-warmte, terugwinning van afvalwarmte en thermische zonne-energie. Ook laat hij voorbeelden zien, zowel uit Australië als Europa, wanneer de stroomprijs zelfs negatief wordt. Door overtollige elektriciteit, die anders tot de overbelasting van het elektriciteitsnet zou leiden, om te zetten in hoge-temperatuurwarmte kunnen we volgens hem een potentiële bedreiging ombuigen naar een kans.
Hij vertelt dat ongeveer een derde van onze energie in Europa wordt verspild als warmte en veel daarvan bij hoge temperatuur. Als we de afvalwarmte in Duitsland terugwinnen en omzetten in elektriciteit, hoeven we in Nederland geen kolen meer te verbranden. “Trash to treasure”, is hoe hij dit principe omschrijft. Wat voor de een afval is, kan voor een ander van onschatbare waarde zijn. Hij deelt zijn droom: een internationale markt voor warmte, zoals Marktplaats, waar mensen en industrieën warmte kunnen delen, verkopen of uitwisselen.
Ondergeschoven kindje
Het plenaire gedeelte wordt afgesloten met de presentatie van Mark Boneschanscher van EIRES. De TU/e’er die last minute arriveert, omdat ze bij de TU/e bezig waren “met het bespreken van belangrijke beleidsplannen”, wil de aanwezige onderzoekers wegwijs maken in de jungle van instanties die wetenschapsfinanciering verlenen. Volgens Boneschanscher is het regelen van de financiering vaak het ondergeschoven kindje van wetenschappelijk onderzoek. Tijdens zijn presentatie wordt pijnlijk duidelijk waarom. Hij laat de eindeloze mogelijkheden zien om geld binnen te halen, van interne tot externe bronnen en van lokaal tot internationaal niveau. De slides vullen zich al snel met een grote hoeveelheid informatie en de vele afkortingen van diverse instanties vliegen de aanwezigen om de oren. Het lijkt – zeker voor de nieuwkomers – allemaal te veel om te onthouden.
Mensen zeggen vaak pas aan het einde van de meeting: ‘We hebben nog vijf minuten, zullen we het nog even over de financiering hebben?'
Gelukkig deelt hij ook wat concrete, direct toepasbare tips met het publiek. “Wij zijn heel goed in het maken van wetenschappelijke voorstellen. Maar vaak zeggen mensen pas aan het einde van de meeting: ‘We hebben nog vijf minuten, zullen we het nog even over de financiering hebben? Hebben we daar eigenlijk geld voor?” Hij pleit ervoor om dat om te draaien, om te beginnen met het gesprek over geld en dan pas op het onderzoek te focussen. Tot slot spreekt hij de ietwat overweldigde deelnemers nog wat bemoedigende woorden toe. “Zorg goed voor jezelf. Je zal veel teleurstelling meemaken, dus creëer een goed support system om je heen en werk aan duurzame relaties met je collega’s”, benadrukt hij. “You’re here for a long run!” Smeulders ziet dit als een goed moment om zijn presentatie af te sluiten en valt hem snel bij: “Daarom zijn we vandaag ook hier.”
Discussie