Universitair hoofddocent Sveta Zinger sprak een jaar geleden in een interview met Cursor haar hoop uit dat er toch snel vrede zou komen in haar thuisland Oekraïne. Die is er niet gekomen, maar toch blijft ze er op hopen, al is ze ook zo realistisch dat ze dat nog niet snel ziet gebeuren. “De berichten die ik daarover ontvang uit Oekraïne stemmen me niet optimistisch. Ik hoor dat de Russen zich aan het ingraven zijn, ook op de Krim, en er is sprake van een grote frontlinie die dwars door het land loopt. En hoe langer deze oorlog duurt, hoe meer we te zien hebben gekregen van de dierlijke agressie waarmee de bevolking te maken krijgt. Overal is er geweld en het keert zich tegen iedereen, ook tegen vrouwen en kinderen.”

Haar geboortestad Dnipro werd op 14 januari van dit jaar nog op diverse plaatsen gebombardeerd. Onder meer een woonflat van negen verdiepingen werd voor een groot deel verwoest. Zinger: “Op het moment dat dit gebeurde was ik net aan het bellen met mijn vader, die daar gebleven is. Inmiddels gaan veel mensen bij een luchtalarm niet meer naar de schuilkelder. Dat komt omdat het alarm heel vaak afgaat en het doorgaans loos alarm blijkt te zijn. Er zijn ook maar een beperkt aantal plaatsen waar je kunt schuilen. Mijn vader ging gewoon door met bellen toen het alarm ging, maar opeens hoorde hij een enorme explosie, die volgens hem totaal anders klonk dat het afweergeschut dat het Oekraïense leger inzet om raketten en drones neer te halen. Dat bleek de inslag op die flat te zijn. Op beelden kun je zelfs nog een kind zien dat op grote hoogte midden in de puinhopen zit.”

Vader ophalen

De vader van Zinger - haar moeder is enige jaren geleden overleden - heeft een eigen bedrijf en dat is voor hem de reden om er te blijven. “In het begin heb ik geprobeerd om hem te bewegen naar Nederland te komen”, vertelt Zinger. “Mijn man zou naar de Poolse grens rijden op hem daar te gaan halen, maar hij besloot te blijven. Hij is er bezig met hulpverlening voor onder meer de mensen van zijn bedrijf, maar hij springt ook bij om bijvoorbeeld medicamenten naar bepaalde plekken te brengen.” Zorgen maakt Zinger daar zich natuurlijk wel over. “Er sloeg ook een raket in op honderd meter van de plaats waar ik ben opgegroeid. Vlak in de buurt zat daar in Sovjettijd een locatie van de KGB, daar hebben ze wellicht nog weet van gehad. Ze raakte echter een groot gebouw waar voornamelijk winkels in gehuisvest zijn.”

Op diverse manieren probeert Zinger haar thuisland bij te staan, bijvoorbeeld in de eerste maanden door het inzamelen van allerhande spullen, maar ze zegt dat het moeilijk is omdat veel diensten, zoals bijvoorbeeld de post, niet meer goed functioneren. Contact met vrienden heeft ze nog, maar van hen hebben sommigen Oekraïne verlaten. “In Kyiv woonde een vriendin die zwanger was toen de inval begon, die zit nu in Zürich. Haar kind is te vroeg geboren en ze wordt geplaagd door nachtmerries over schietpartijen.”

Lees verder onder de foto.

Ontwikkeling van Zelensky

De ontwikkeling van Zelensky tot prominent staatshoofd van zijn thuisland Oekraïne had hoogleraar Mykola Pechenizkiy, werkzaam bij Mathematics & Computer Science, een jaar geleden ook nog niet voorzien. Maar het feit dat de voormalige komiek en acteur zich daar wel toe heeft ontpopt en de onverzettelijkheid van de Oekraïense bevolking in die eerste periode van de oorlog, zijn volgens hem cruciaal geweest bij het standhouden tegen het Russische leger bij die onverwachte inval van een jaar geleden.

“Maar laten we eerlijk zijn, de Russen waren toen wel heel dicht bij de overwinning”, zegt Pechenizkiy. “Ze stonden aan rand van Kyiv en mijn geboorteplaats Kharkiv en waren een groot offensief gestart in het zuiden. Dus wat dat aangaat hadden Poetin en het Westen geen foute inschatting gemaakt, maar gelukkig hebben Poetin en zijn legerstaf zich volledig verkeken op de onverzettelijkheid van het Oekraïense leger en de bevolking.” Hij kijkt er nu, een jaar later, met gemengde gevoelens op terug, “want het heeft de mensen veel angst en pijn gebracht, maar er is daarnaast een zeer sterk gevoel van eenheid, waardigheid en trots over wat er in die eerste weken en de maanden daarna is gepresteerd.”

Politieke natie

Oekraïne betitelt hij als een politieke natie. “Het gaat niet over de vraag op welke plek je precies zit in het land, over je etnische achtergrond, de taal die je dagelijks spreekt, of je religie, maar het gaat over de waarden die je met elkaar wil delen. Oekraïne was een verdeeld land, maar zeker niet zo erg als het in de media toen geregeld werd afgeschilderd. Dat was vaak pure Russische propaganda, gericht op Oekraïne, op Rusland en op de rest van de wereld. En die propaganda was effectief. Zelfs na de annexatie van de Krim in 2014 en de Russische invasie in het oosten van Oekraïne veranderde er niets. Toen de oorlog een jaar geleden escaleerde veranderde dat; iedereen voelt zich nu Oekraïner. Veel Oekraïners die voorheen voornamelijk of alleen Russisch spraken, geven er nu de voorkeur aan om de Oekraïense taal te spreken.”

Pechenizkiy hecht weinig waarde aan de bewering dat een groot deel van de Russische bevolking onwetend wordt gehouden over de oorlog. “Dat excuus kan bijna niemand aandragen, want er zijn voldoende mogelijkheden om je op de hoogte te stellen. Heerst er dan angst om tegen Poetin en zijn regime in te gaan? Dat zal er zeker zijn, maar ik denk dat een substantieel deel van het Russische volk deze oorlog wel steunt en meegaat in mythe die Poetin heeft opgebouwd rondom Oekraïne en de westerse wereld.”

Lees verder onder de foto.

Pechenizkiy had wel gehoopt op meer actiebereidheid en creativiteit uit de academische wereld. “Als je kijkt naar de enorme hoeveelheid jongeren die naar Nederland kwamen, of zouden overwegen te verhuizen, hadden we een beter doordachte klus kunnen klaren door hen een plek te geven binnen het onderwijs of met het aanbieden van stages bij het bedrijfsleven, met name in de bloeiende Brainport-regio. Ik heb hiertoe zelf een aantal concrete plannen uitgewerkt, denkend dat we het op een betaalbare of zelfs budget-neutrale manier zouden kunnen doen. Maar uiteindelijk bleek het te moeilijk te realiseren te zijn, wat vooral triest is omdat bij de vluchtelingen uit Oekraïne veel jonge goed opgeleide vrouwen zaten, die verder willen studeren en bijdragen aan de kenniseconomie. Dat is precies de groep die we willen aanspreken en naar onze bètaprogramma's willen trekken.”

Kijkend naar de toekomst is Pechenizkiy ervan overtuigd dat Oekraïne stand zal houden en dat het Rusland van Poetin verslagen kan worden. Alleen wanneer, dat is een moeilijker te beantwoorden vraag. “Mocht het zover komen, dan hoop ik dat het zal leiden tot een betere wereld voor alle bestaande en toekomstige democratische staten. Dat Rusland dan op termijn ook een niet-nucleaire staat zou kunnen worden, lijkt me het meest ideale scenario. Is dat realistisch? Ik hoop erop. Kijkend naar alle steun uit de vrije wereld en de eenheid in Oekraïne moeten de voortdurende escalaties van Poetin uiteindelijk leiden tot een versterking van Oekraïne en een verzwakking van Rusland. En wie weet is Poetin over enkele maanden wel verdwenen?"