Biep biep. 06:52 uur in de ochtend. Het is de Whatsapp van universitair hoofddocent Sveta Zinger. Papa appt. “Ik ben okay, kalm.” Een ritueel dat is ontstaan sinds het begin van de oorlog. “Ik wacht ’s ochtends steeds op het bericht dat hij nog leeft. De eerste dagen heb ik zoveel gehuild dat ik op een gegeven moment mijn beeldscherm niet meer kon zien.” Zinger, UHD bij de faculteit Electrical Engineering komt uit Dnipro in het oosten van Oekraïne. “De Russen rukken steeds verder op. Ik ben bang dat ze ook mijn geboortestad in handen krijgen. Ik was in januari nog in Dnipro. Nu is het vliegveld er al niet meer, het is zo onwerkelijk.”

Gemengde families

Professor bij Mathematics and Computer Science Mykola Pechenizkiy komt uit het zwaar getroffen Kharkiv (ook wel Charkov, red.) waar hij ook nog veel vrienden en familieleden heeft van alle leeftijden. "Als ik met hen bel, kan ik het bombarderen gewoon horen." Hij is getrouwd met een Russische vrouw en heeft dus een gemengd gezin. "We zijn gezegend dat we hier geen meningsverschillen over hebben in onze familie, ik ken velen die dat wel hebben of hadden, vooral in 2014." Pechenizkiy refereert naar het begin van de oorlog. “Deze oorlog is niet vorige week begonnen, maar acht jaar geleden met de annexatie van de Krim in 2014 en de oorlog in Donetsk en Loehansk. Destijds steunden veel Russen Poetin en zijn acties daar en de rest van de wereld had amper door wat er gebeurde. Nu zie je een verschuiving. Maar dit heeft daardoor jarenlang de kans gekregen uit te groeien tot wat het nu is.”

Pechenizkiy: “Er is veel propaganda in Rusland die de geest van mensen beïnvloedt. Voor anderen, zoals mijn vrouw, die al lang weg zijn uit Rusland, is dit gelukkig anders. Ik weet niet hoeveel mensen in Rusland weten wat er werkelijk aan de hand is of hoeveel er tegen de oorlog zijn. Dat is moeilijk in te schatten. Wat ik heb gezien is dat slechts groepen van honderden en duizenden de straat op gingen om te protesteren, niet miljoenen. Het is duidelijk dat veel meer Russen in Rusland tegen de oorlog zijn, maar ook bang zijn om in actie te komen. Het is menselijk om het risico van een actie te overschatten en de gevolgen van niets te doen ernstig te onderschatten. Hoe dan ook, in het begin had ik de hoop dat als miljoenen de straten van Moskou zouden opgaan in een chaotisch protest, Poetin misschien zou worden afgezet. Maar aangezien dit in de eerste dagen na de invasie niet gebeurde, ben ik bang dat het ook niet meer zal gebeuren.”

Gevaar van misinformatie

Heorhii Humeniuk, postdoc bij de faculteit Chemical Engineering and Chemistry, heeft zijn familie nog in Oekraïne en Belarus zitten. “Ik kom oorspronkelijk uit Kiev, waar mijn moeder, oma en vrienden nog altijd wonen. Mijn vader en stiefmoeder wonen in Belarus.” Dit zorgt ervoor dat hij zowel vanuit het Oekraïense perspectief als het Wit-Russische geluiden hoort. “In Rusland en Belarus worden de media streng gecensureerd, dus mensen daar horen niet het volledige verhaal. Mijn vader is zich daar wel bewust van, maar veel inwoners niet. Het idiote is dat Poetin op tv claimt dat hij Oekraïne binnenviel om de pro-Russische minderheden in het oosten te beschermen. Maar hij viel ons aan drie kanten binnen, ook vanuit Belarus. Dat klopt natuurlijk niet. Daarnaast zegt hij dat onze president en ons volk nazi’s zijn en dat we drugsverslaafd zijn. Veel leugens die gewoon via de media bij mensen thuis komen.”

Hraivoronska en Boer geven ook allebei aan dat er nu echt een gevaar is van misinformatie. Ze zien bijvoorbeeld dat er valse informatie wordt gedeeld over evacuaties - die er niet zijn – om paniek te zaaien. “Dat komt van de Russen. Daarnaast proberen ze ook via smoesjes informatie over wegen te krijgen. Ze vragen dan bijvoorbeeld in Telegram-groepen hoe ze het best een ziek kind of oudere kunnen vervoeren, welke wegen daarvoor goed begaanbaar en rustig zijn. Daarnaast zijn er ook al neppe donatie-acties gevonden.”

Hraivoronska heeft wel ideeën over wat er moet gebeuren om deze situatie van oorlog te stoppen. “We moeten in ieder geval zorgen dat de correcte informatie iedereen bereikt, zodat mensen goed weten hoe het zit en niet vallen voor Russische propaganda. Daarnaast zijn Europese sancties tegen Rusland nodig. Op individueel niveau kunnen mensen helpen met donaties en humanitaire hulp. Daarvoor heeft Hraivoronska enkele suggesties die betrouwbaar zijn:

• Suggesties voor buitenlanders om Oekraïne te helpen
• Humanitaire en medische hulpmiddelen naar een magazijn in Polen sturen
• Doneren aan verschillende projecten die direct het leger en humanitaire goede doelen in Oekraïne bijstaan
• Doneren aan de stichting ‘Oekrainers in Nederland’