Het was een beetje een rare week, vertelt Ton Backx (65) aan het begin van het interview. “Zaken overdragen, afronden, voorbereiden op je vertrek. Ik ben er zelf altijd voorstander van geweest om hoogleraren na het bereiken van hun pensioenleeftijd een stap opzij te laten doen en plaats te laten maken voor een jongere opvolger. Daarmee krijgen nieuwe ideeën kans om op te bloeien. De universiteit moet bruisen. Ik moet daarin dan ook het goede voorbeeld geven.”

Maar aan vertrekken en de universiteit waaraan hij studeerde, promoveerde en uiteindelijk hoogleraar en decaan werd, helemaal verlaten, wil Backx liever niet denken. “Dit houdt me jong, de studenten om me heen, dat zal ik missen. Maar ik ga niet echt volledig weg. Ik kom terug in een andere rol.” Welke rol dat precies is, weet hij nog niet. “Dat moet ik nog invullen samen met het CvB, maar het zal een adviserende en ondersteunende functie zijn.”

Innoveren, innoveren, innoveren

Backx neemt alvast een voorschot op die nieuwe functie, als hem gevraagd wordt wat zijn advies aan de universiteit is voor de toekomst: “Het innovatietraject is ons als technische universiteit op het lijf geschreven. Wij zijn wereldwijd het sterkst in samenwerking met de industrie. Je moet daarvoor naast onderzoek en engineering disciplines bijbrengen, meer doen. Je moet als universiteit met onderzoek en goed inzicht oplossingen creëren waarop mensen en de samenleving kunnen bouwen. Studenten innoverend vermogen meegeven, spreekt mij erg aan.”

Zijn betrokkenheid bij Solar Team Eindhoven begon in 2012 toen honorsstudent Lex Hoefsloot - inmiddels CEO van LightYear - een afspraak had gepland met Backx, hoogleraar Maarten Steinbuch en kartrekker van de strategic area Smart Mobility Carlo van de Weijer. Daar pitchte Hoefsloot het plan om mee te doen aan de World Solar Challenge met een zonnewagen in de Challenger League, waar de TU Delft al jaren aan deelnam. “Dat wordt niks, zei ik tegen Lex. Delft heeft zo’n kennisvoorsprong, dat win je nooit. Je moet met een beter plan komen. Hij droop teleurgesteld af, maar maakte een paar dagen later al een nieuwe afspraak. Het team wilde zich inschrijven in een nieuwe league, de Cruiserklasse, met een gezinsauto op zonne-energie. Toen ik dat hoorde, zei ik meteen: ‘ik ga je helpen!’.”

De opstartfase van het allereerste Solar Team was lastig; er was niks, het was moeilijk om sponsoren te vinden. “Ik heb een paar keer flink mijn nek uitgestoken door garant te staan onder andere toen er bijvoorbeeld motoren besteld moesten worden zonder dat het geld daarvoor beschikbaar was. Maar toen het team eindelijk over de finish kwam in Adelaide als winnaar, was de euforie zó groot.”

Handen uit de mouwen

Vier keer reisde Backx mee naar Australië als coach van het team. Ook afgelopen oktober, toen STE voor de vierde keer zegevierde in de Cruiserklasse. “Er gaat altijd van alles mis, dat kan ook niet anders, want de auto is een prototype.” Op die momenten, wanneer er druk komt te staan op het team en de eerste barstjes en scheurtjes verschijnen, springt Backx in de bres. “Dan moet je helpen, iedereen in zijn kracht zetten, ze laten samenwerken.” Dan is hij ook niet te beroerd om zelf de handen uit de mouwen te steken en mee te sleutelen waar nodig.

Van eigen bedrijf naar decaan

Backx heeft nog genoeg boodschappen die hij wil uitdragen, plannen die hij wil realiseren en bedrijven die hij wil opstarten. Opgeleid in de Elektrotechniek laat de vertrekkend hoogleraar zich niet inperken tot enkel zijn eigen vakgebied. Van het lab en hands-on engineering ontwikkelde hij zich al snel tot kartrekker, initiatiefnemer, ondernemer. Het lijkt iets wat automatisch op zijn pad komt, wat hij aantrekt. “Ik ben een pionier in hart en nieren, houd van opstarten en aanjagen. Maar als een bedrijf te groot wordt, is de lol er voor mij een beetje af.” En kijkt hij uit naar verandering, iets nieuws, want in zijn hoofd staat het nooit stil.

Zo had hij in 2006 alweer een idee voor een nieuw bedrijf, net op het moment dat een headhunter hem belde of hij interesse had om decaan van de faculteit Electrical Engineering te worden. Hij bedankte. “Toen belden collegevoorzitter Amandus Lundqvist en rector Hans van Duijn en heb ik me laten verleiden. Ik heb er nooit spijt van gehad.” Backx bleef tien jaar lang aan als decaan.

“De faculteit had best wel wat problemen. Tussen mensen onderling, financieel, er waren te weinig studenten. Langzaam maar zeker losten we de problemen op. In 2010 gingen we voor het eerst over de grens van honderd eerstejaars en de jaren erna groeiden we door tot driehonderd eerstejaars. Ook financieel ging het goed. We hebben nog een grote rol kunnen spelen voor de werkgelegenheid in de crisis van 2008 door met de kenniswerkersregeling mensen vanuit de industrie naar de universiteit te halen. Met deze regeling konden de mensen in dienst blijven van de bedrijven, nieuwe kennis opdoen aan de universiteit en hun kennis en ervaring omgekeerd delen met de universitaire medewerkers.”

Maximaal twee termijnen, zo had Backx op voorhand gezegd tegen het CvB. Maar toen hij aan het eind van zijn tweede termijn informeerde naar een opvolger, bleek dat er nog geen zoektocht was gestart. “Ze hadden erop gerekend dat ik wel door zou gaan, maar ik vond dat de faculteit een nieuwe decaan nodig had om verder te vernieuwen en door te kunnen groeien. Ik ben aan mijn derde termijn begonnen terwijl zij op zoek gingen naar een nieuwe decaan. Ik ben erg blij met Bart Smolders als mijn opvolger.”

Het is bijna overbodig om te zeggen dat Backx het de afgelopen jaren heel druk heeft gehad. “Ik heb mijn vrouw beloofd meer tijd thuis te zijn, en wil meer met mijn kleinkinderen doen. Ik ga - net als mijn vader vroeger met mij deed - modelspoorbanen maken met ze.” Wat niet betekent dat hij niet betrokken blijft - zij het vanaf de zijlijn - onder andere bij fotonica-ontwikkelingen en via commissariaten. “Het wordt even zoeken naar mijn nieuwe rol.”

En ondertussen lonken nieuwe wilde ideeën: nieuwe sensoren die een doorbraak kunnen betekenen voor de behandeling van mensen met cardio-vasculaire problemen, programmeerbare geïntegreerde fotonische chips en de chemical transistor. “Hiermee kun je chemie op een heel andere manier bedrijven, betere controle krijgen op wat zich in die chemische processen voltrekt.” Hij lacht enthousiast, want er staat mogelijk alweer een nieuw bedrijfje te wachten op Ton Backx.