Rooks onderstreept dat we de pijn van eenzaamheid niet moeten onderschatten: “Eenzaamheid is sociale pijn. Dat is letterlijk zo, als je het brein bekijkt. Er is een relatie tussen sociale pijn en fysieke pijn. Er is ooit een experiment gedaan waarbij de hersenactiviteit van mensen werd vergeleken bij fysieke pijn en mentale pijn. Er werd een pijntje in de vinger geforceerd en men zag met een scan dat de ‘anterior cingulate cortex’, een alarmsysteem in de hersenen, oplichtte. Vervolgens moesten de proefpersonen een spelletje spelen waarin een bal moest worden overgegooid binnen een groepje mensen. Na een tijdje werd de bal niet meer naar de proefpersoon gegooid. In de scan lichtte toen hetzelfde gedeelte in de hersenen op. Dus sociale uitsluiting en afwijzing leidt tot echte pijn. Eenzaamheid kan je zien als een soort evolutionair gegroeide alarmbel voor mensen; als je niet bij een groep hoort, loop je gevaar.”

Eenzaamheid: een gebrek aan verbinding

Judith Beenhakker, studentpsycholoog aan de TU/e, geeft aan dat het belangrijk is naar het gehele plaatje te kijken. “Eenzaamheid is het niet goed aansluiting vinden met andere mensen. Je hoeft niet alleen te zijn om eenzaam te zijn. Je kunt overal aan meedoen, onder de mensen zijn en je toch eenzaam voelen. Je voelt dan geen verbinding met anderen. Een verbinding is meer dan een gemeenschappelijke hobby hebben. Het gaat ook om vertrouwen hebben, durven dingen te delen: dan verbind je je met andere mensen.”

Eenzaamheid is op te delen in grofweg twee verschillende vormen: sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Bij sociale eenzaamheid gaat het om minder contact dan gewenst met vrienden, collega’s en kennissen met dezelfde interesses. Emotionele eenzaamheid gaat over de kwaliteit van contact van meer intieme relaties met een partner/vriend/vriendin. Het gaat dan om het ontbreken van een hechte band.

Cultuurverschillen

De cultuurverschillen voor internationale studenten die hier naartoe komen, zijn divers. Van ander eten tot nieuwe omgangsvormen en verwachtingen. “Als internationale student heb je niet alleen uitdagingen op de universiteit, maar zijn er ook dingen thuis gaande waar je niet zomaar mee kunt dealen”, vertelt Şerban. “Ik kan niet even op bezoek bij mijn zieke oma.”

Ook Levin is ervan overtuigd dat het spreken van de taal belangrijk is om een klik te krijgen met de locals. Daarom probeert hij Nederlands te leren. En dat is moeilijk. Nog niet eens zozeer de taal, maar meer de kansen om het te spreken. “Iedereen schakelt meteen over naar het Engels als ze horen dat je een accent hebt of een beetje naar woorden zoekt. Heel goed bedoeld, maar ik moet oefenen als ik de taal machtig wil worden.”

Suso merkt op dat context ook een rol speelt: “Ik ken veel internationals, maar de meesten hebben weinig Nederlandse vrienden. Toen ik een tijdje in Duitsland was, had ik wel wat Nederlandse vrienden. Misschien lukte het daar wel omdat de Nederlandse studenten daar zelf óók internationals waren en op zoek naar vrienden, terwijl ze hier hun sociale kring al hebben.”

Alleen wonen maakt nog eenzamer

In het artikel is misschien tussen de regels een bouwadvies te lezen voor de toekomst. In Eindhoven zijn veel zelfstandige studio’s gebouwd. Terwijl die juist de eenzaamheid verder versterken, zoals veel studenten aangaven. Ze willen graag samen zijn en dingen kunnen delen met huisgenoten. Het is belangrijk daar ook naar te kijken bij het bouwen van studentenhuisvesting, zo valt op te maken uit hun verhalen. Daarnaast zijn er nog meer voordelen aan gedeelde huisvesting:

• het helpt om het kamertekort sneller aan te pakken omdat bij gedeelde huisvesting meer studenten op minder vierkante meters passen
• een kamer is goedkoper dan een studio
• het kan de integratie ten goede komen als Nederlanders vaker gedeeld wonen met internationals

Het gebrek aan verbinding met huisgenoten viel Suso zwaar. “Ik vind het fijn om met huisgenoten te koken of te studeren, maar in mijn studentenhuis is weinig interactie. Mijn huisgenoten zijn vriendelijk, maar geen vrienden. Er is ook geen gemeenschappelijke woonkamer, wat het lastiger maakt. Ik voel me dan ook vooral eenzaam als ik thuis ben. Dan ga ik soms tegen mijn zin in naar events omdat ik bang ben dat als ik vaker nee zeg, mensen me niet meer vragen. Ik hoop te kunnen verhuizen naar een huis waar de huisgenoten meer samen doen, maar dat is voor internationals best lastig.”

Geen uitweg meer zien

Eenzaamheid voelt het zwaarst als er moeilijke momenten zijn, zoals tegenvallers in studieresultaten of een relatie die uitgaat. “Dan heb je steun het hardste nodig”, vindt de Italiaanse Giordana Credendino. Levin onderschrijft dit: “Mijn relatie met mijn Nederlandse vriendin kwam onlangs helaas ten einde en dat is een voorbeeld van wanneer de eenzaamheid intenser aanvoelt. Ik voel het elke dag tot op zekere hoogte, maar op de dagen dat er verdrietige dingen gebeuren, is het extra pijnlijk. Je realiseert je dat je verdrietig bent en je hebt het gevoel dat er niemand is bij wie je terechtkunt.”

Niet alleen internationale studenten voelen zich eenzaam. Ook internationale onderzoekers en medewerkers worstelen met dit verdriet. Sancho* kan dit beamen. Door haar eenzaamheid zag zij het leven niet meer zitten en deed twee pogingen tot zelfdoding. Ze startte hier met een master Innovation Management en vervolgens een PDEng-traject. De master in Nederland gaf haar veel meer vrije uren dan ze in haar thuisland Spanje gewend was. Ze wist niet goed hoe ze haar tijd moest vullen en merkte dat veel locals al een gevulde dagbesteding hadden.

Gemis

Ze probeerde verschillende sporten en clubjes die aansloten bij haar interesses, maar toch bleef er een gemis aan diepere, blijvende betekenisvolle relaties. “Het verhuizen naar gedeelde woonruimte was een belangrijke positieve bijdrage aan het verbeteren van mijn situatie. Hierdoor had ik meer aanspraak als ik thuis kwam.”

“Ik heb ook een psycholoog geprobeerd, maar daar zat een taalbarrière in de weg. Tijdens de sessies zelf voelde ik me opgejaagd; de psycholoog keek constant op haar horloge. Later vond ik een advertentie met een vrouwensupportgroep vanuit de expat-gemeenschap. Ik heb me aangemeld en dit helpt mij zeker. Dat heeft mij doen inzien dat ik niet de enige ben met - dit soort - problemen. En we praten niet alleen, maar doen ook leuke dingen samen. Ik weet nu dat ik hier echt uit wil komen en daar werk ik hard aan.”

Şerban ziet nog een kans voor de universiteit. “Ik heb gekozen voor een andere master na mijn bachelor Computer Science vanwege eenzaamheid. De eenzaamheid bij Computer Science is pijnlijk duidelijk door het individuele karakter van de studie: iedereen zit altijd achter zijn computer tests te maken. De hele sfeer en opzet van de opleiding zorgen ervoor dat je je daar gemakkelijk eenzaam voelt.”

“Ook de genderongelijkheid speelt in mijn opinie een rol: meiden zijn outsiders daar. De jongens hebben de neiging bij de jongens te blijven. Mijn master Industrial Design is veel beter opgezet. Mensen zijn daar opener en socialer. Zowel de Nederlandse studenten als de internationals. En iedereen wordt gestimuleerd om te communiceren met anderen door presentaties en het vragen van feedback aan willekeurige studiegenoten. Als Computer Science meer het voorbeeld van Industrial Design zou volgen, zou dat super zijn.”

Heb je al langere tijd last van eenzame gevoelens en denk je aan zelfmoord? Blijf hier niet alleen mee rondlopen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0900-0113 of www.113.nl. 113 heeft ook een app.